Bandrecorders

De bandrecorder is een groot en nobel apparaat om te zien. De banden met tape die je er op zet maken hem compleet.

Je ziet ze niet vaak dus als je er eentje in huis hebt staan is het vaak interessant een demonstratie te geven aan bezoekers, een goed werkende recorder kan nog best tippen aan de digitale geluidskwaliteit van nu, mits in de juiste opstelling.

Daarentegen, is de bandrecorder wellicht het ingewikkeldste type media dat er is om mee te werken. Banden afspelen, opnemen en het apparaat schoonhouden kunnen een opgave zijn.

Hieronder informatie over hoe je de machine bedient en optimaal houdt, verdeeld in verschillende hoofdstukken.

1. Hoe werkt een bandrecorder?

Hoe werkt een bandrecorder eigenlijk? We pakken hiervoor de Akai X201D en de handleiding die erbij hoort.

De beschrijving van alle functies is hier te zien, ik heb de twee pagina's aan elkaar moeten plakken, zoals je ziet komen ze niet geheel overeen...

Als dit te ingewikkeld is, kan ik je nog verwijzen naar de matige scan met figuur 7 uit de handleiding...

Het opzetten van een band verschilt per apparaat, je kunt het voorbeeld hierboven als een richtlijn zien voor hoe de tape meestal lopen moet.

Bijna elke bandrecorder heeft een power knop of schakelaar, als je de power knop van een bandrecorder indrukt kan er al van alles gebeuren. In het geval van de X201D gaat de motor al draaien, maar drijft verder nog niets aan.

De X201D is een bandrecorder van minstens 45 jaar oud (in 2022). Het is dus geen slecht idee de motor even warm te laten lopen voor je het apparaat gebruiken gaat. 

Boven de power knop zit het bedienpaneel. De twee grote schakelaars bedienen de banden, de linker is voor het afspelen en opnemen, de rechter voor spoelen. Om op te nemen moet de recordknop (REC) linksonder ook ingedrukt worden anders kun je de schakelaar niet omzetten naar opnamestand. Veel Akai modellen en andere type bandrecorders werken op dezelfde wijze.

helemaal rechtsboven zit de pauzeschakelaar met de startknop eronder.
Tussen de schakelaars in zit ook nog een auto stop/power functie, hiermee kun je het afspelen automatisch laten stoppen als de band het einde heeft bereikt, of in hetzelfde geval de hele bandrecorder laten uitschakelen.

Bovengenoemde functies worden in de handleiding ook goed uitgelegd. 

De machine zit vol met functies, de meeste functies zijn gelijk aan andere recorders. Alleen gaat deze nog net wat verder in zijn opties.

Het gedeelte waar de koppen zitten heeft ook functies, je kunt hier de band met de knoppen aan weerszijden schakelen in afspeelrichting, het is een functie die het apparaat overigens ook automatisch kan uitvoeren (kom ik in hoofdstuk 3 op terug).

De grote ronde schijf kan je gebruiken als een schakelaar om de sporen 'tracks' van een tape te kiezen.

Deze recorder kan tot 4 sporen opnemen op een band, je hebt modellen die met meer sporen werken maar wij houden het hier even op de meest gebruikte opstelling. Het is immers zo al ingewikkeld genoeg...

Het instellen van de sporen is anderzijds wel een apart systeem als je er niet bekend mee bent. Naast 'stereo' kan je namelijk kiezen voor sporen 3 & 2 of voor sporen 1 & 4, maar waarom niet 1 & 2 of 3 & 4?

Dit heeft te maken met de koppen op de bandrecorder en de indeling van de tape:

Zoals je kunt zien schakelt de stand van een enkele kop mee bij het omzetten van de schakelaar.

Hier een close-up van de kop die gebruikt wordt voor het opnemen en afspelen, de opnamekop heeft dezelfde soort indeling als de sporen op de tape. De twee strepen op de kop zijn in feite de kanalen waarmee de tape wordt afgetast. Met het schakelen van de knop verandert de stand van deze kop niet, maar worden kanalen op de kop uit of ingeschakeld. Hieronder zie je hoe dat eruit ziet op de tape:

(klik op de afbeeldingen hieronder voor een vergroting).

• In de stereo stand worden van de kop beide kanalen tegelijk gebruikt per kant.
• In mono stand 3 & 2 wordt voor kant A alleen kanaal 3 gebruikt en bij kant B alleen kanaal 2.
• In mono stand 1 & 4 wordt voor kant A alleen kanaal 1 gebruikt en bij kant B alleen kanaal 4.
  

De snelheid van de tape wordt bepaald door de schakelaar "tape speed", deze wordt in 'Inch per seconde' (I.P.S.) berekend, doorgaans gebruik je 3¾ of 7½ Ips. Des te hoger de snelheid des te beter je kwaliteit maar je levert dan in op afspeelduur. Muziek opnemen en afspelen op 1⅞ wordt niet aangeraden, deze is meer bedoeld voor spraakopnamen van lage geluidskwaliteit en is bovendien niet op alle recorders terug te vinden.
Helemaal bovenin zit nog de tikkenteller, links daarvan een klein knopje om deze op nul te zetten.

Met het veranderen van de snelheid verdubbel (of halveer) je de totale opnametijd. Heb je bijvoorbeeld een band waar je met 7½ Ips een uur per kant kwijt kan, dan kan je met 3¾ Ips twee uur per kant kwijt op één kant.
Je levert dan alleen in op geluidskwaliteit. Ik moet toegeven dat het verschil tussen 3¾ en 7½ Ips niet een gigantisch groot verschil is, alleen als je goed zou luisteren naar de muziek zou het je op kunnen vallen dat de kwaliteit iets minder is bij een lagere snelheid. 1⅞ Ips daarentegen is zo langzaam dat het verschil in kwaliteit tegenover 3¾ Ips wel opvallend minder is, je krijgt dan ook meer last van achtergrondruis wat je bij muziek liever niet horen wilt. Kortom vermijd 1⅞ Ips voor muziekdoeleinden.


Onder de snelheidsschakelaar zit overigens nog een stelschroef om de frequentie in te stellen. Deze stel je in op basis van het netfrequentie van je land, in Nederland (en grote delen van Europa) is het elektriciteitsnet ingesteld op een frequentie van 50Hz. In bijvoorbeeld Amerika is 60Hz gebruikelijk. Na het instellen hoef je hier eigenlijk nooit aan te komen tenzij je emigreert naar een land met een andere netfrequentie...

Als je de snelheid instelt, moet je ook rekening houden met de Equalizer, zet deze op dezelfde stand als waarop je de snelheid zet. De equalizer stelt het frequentiebereik in waarop je muziek afspeelt en opneemt deze dient dus gelijk te staan met de snelheid. Dat deze op de recorder apart ingesteld kan worden is in dit geval eerder een overbodige luxe.

De machine heeft uiteraard ook nog twee volumeknoppen voor het op te nemen geluid. Je kunt de kanalen met beide knoppen onafhankelijk van elkaar bedienen.

Om het mezelf makkelijk te maken heb ik met potlood cijfers getekend om het geluid beter af te stellen. In dit geval van 0 tot 20. Mooi is het niet, maar het is wel een belangrijke indicatie om te bepalen hoe ver het volume open moet staan bij het opnemen van muziek.

Op het loopwerk van haast elk tape gerelateerd apparaat zitten een capstan en pinch roller. De tape moet hier doorheen worden geleid voor een stabiel transport tijdens afspelen.

De as helemaal rechts fungeert als een hendel, als de spanning op de tape te laag wordt zakt de hendel, als deze dan beneden een bepaald punt komt schakelt het apparaat zichzelf automatisch af. De middelste as waar de tape overheen gaat is er slechts voor stabiliteit, in dit geval vereist, maar kom deze op andere recorders niet vaak tegen. 

De afspeelrichting kan het apparaat ook automatisch bepalen, mits de tape zelf is uitgerust met een metalen strip, Deze zit normaal op het uiteinde van zijde A. De as die je hier op de foto ziet kan de metalen strip aftasten en de afspeelrichting omschakelen.

Indien de tape geen metalen strip heeft, of je wilt niet dat deze zelf omschakelt. Kun je hem er voor langs laten lopen, in de handleiding wordt dit de 'drukas' genoemd dus mogelijk is het van belang bij een stabiele loop van de tape, ik heb zelf nog geen verschil gemerkt.

Lang niet alle bandrecorders hebben deze functie, het is meer een luxe. Handig is de optie wel, je hoeft de band zelf niet meer om te draaien na de eerste zijde. 

We kijken even naar de binnenkant van een andere recorder, de Akai 1710W is een interessant voorbeeld deze heeft een ingebouwde versterker en stereo speakers. Ook werkt deze nog op vacuümbuizen.

Een bandrecorder kan en zal van binnen heel warm worden als deze een tijdje aan staat.
Op de achterzijde zit dan ook vaak een ventilator op de hoofdmotor bevestigd, op de behuizing zitten weer roosters om het overtollige aan warmte af te voeren.

Zorg voor genoeg ruimte boven en achter de recorder, als je er dan toch iets op wilt zetten, houd het dan bescheiden en houd de roosters open. Deze jongens kunnen serieus warm worden, en gezien veel van deze recorders over de 40 jaar zijn is de kans op schade nog groter.

Laat of controleer zelf altijd de bandrecorder van binnen voor je deze gaat gebruiken. Het is verstandig stof weg te halen met wat perslucht en een verfkwastje.
Controleer bij een buizenmachine ook of de buizen het nog goed doen, raak ze ook niet met je blote handen aan. Het vet en zuur van je vingers kan bij gebruik hitteplekken veroorzaken op het glas, waardoor een buis mogelijk eerder de geest geeft.

Bij onzekerheid of mankementen is het verstandig dit uit te laten zoeken door iemand die er verstand van heeft. Ga nooit zelf rommelen aan de machine als je niet de juiste kennis in huis hebt, er is immers een grote kans dat je jezelf verwondt of schade aan het apparaat toebrengt als je niet weet waar je mee bezig bent!

Later op de pagina gaan we nog verder in op onderhoud. 

Ik kan het niet laten om even een collage te tonen van drie generaties Akai bandrecorders.
Je ziet dat de bediening over het algemeen niet veel veranderd is. De kwaliteit van mijn foto's wel...

Ik heb nooit bewust voor Akai gekozen, maar ze kwamen min of meer op mijn pad, alleen de 4000DS MKII heb ik eens op een rommelmarkt gekocht voor €35, hier kwam ook een doos oude banden bij, het was voor mij een stap in de richting van meer geavanceerde tape media. Hij werkt nog altijd perfect al staat hij tegenwoordig bij een kennis van mij.

Naar mijn mening zijn deze Akai recorders zeker geen verkeerde. Er zijn grote aantallen van gemaakt maar wel degelijk. Onderdelen zijn makkelijk te krijgen en echt duur zijn de machines nog niet. Veel van deze recorders werken (mits goed bewaard) nog steeds, al kan het voorkomen dat ze na zoveel jaren niet altijd meer optimaal werken zonder een grondige onderhoudsbeurt.

Tot slot vind ik ze er goed uitzien, ik zou ze ook gerust in de mid-range klasse durven indelen, naar mijn aanraden zijn deze machines een interessante instapper zou je ooit aan een bandrecorder beginnen.

Ik zou bijna de VU-meters vergeten!

Ze weergeven het volume in dB (boven) en procenten (onder).
Op dit paneel is af te lezen hoe ver je kunt gaan bij het opnemen.

Zolang de naald rond de 0-grens blijft hangen zit je goed, pieken tot +3 zijn toegestaan, maar veel hoger en je krijgt mogelijk ruis. 

Voor een groot apparaat als de bandrecorder, hebben ze vaak maar kleine VU-meters, de rest van de ruimte is nodig voor de bediening van het apparaat.

Tot slot, is deze Akai slechts een voorbeeld. Er zijn veel verschillende modellen en merken op de markt geweest, elk weer zijn eigen manier van bedienen, opzetten van banden en unieke functies.

Hierbij is het nog bijzonder te benoemen dat de hier getoonde typen bandrecorders geen functie hebben voor ruisonderdrukking zoals Dolby of DNL. De reden ligt hem in de leeftijd, pas in latere modellen werd ruisonderdrukking als functie soms toegevoegd aan een bandrecorder. Persoonlijk overigens een overbodige functie want ook zonder ruisonderdrukking is ruis haast niet te horen tenzij je de afspeelsnelheid erg laag zou zetten of de muziek wellicht zou beluisteren via de hoofdtelefoon.

2. Bandentypes en kwaliteit.

Dit hoofdstuk wordt binnenkort aangevuld met informatie over de 10 Inch banden.
Het gedeelte dat beschrijft over andere formulaties tape is onjuist, tape op 10 inch banden heeft wel degelijk andere formulaties!

Zoals vrijwel elk type analoge media kent ook de bandrecorder verschillende typen banden en verschillende soorten kwaliteit.

Toch is het bij de bandrecorder niet dat er verschillende samenstellingen zijn zoals je ziet bij de Compact cassette. Bij de bandrecorder komt het eigenlijk allemaal neer op verschillende samenstellingen van het Ferro type tape.

Waarom is er geen betere samenstelling zoals Chroom of zelfs Metal tape?

De hoofdreden is dat chroom en respectievelijk Metal voornamelijk bedoeld zijn om de geluidskwaliteit van de Compact cassette te verbeteren. Een compact cassette loopt doorgaand op 1⅞ IPS (inch per seconde).
Bij de bandrecorder zijn de snelheden waarmee je muziek opneemt met 3¾ en 7½e IPS (of hoger) velen malen sneller. Hierdoor is de geluidskwaliteit van eigens al veel beter dan wat een compact cassette ooit kan bereiken. Daarbij moet ook vermeld worden dat de breedte van een compact cassette slechts 3,81mm (0.15 inch) is. Waar dat van de tape op een bandrecorder 6,35mm (0.25 inch) is. Hierdoor past er bijna het dubbele aan geluid op een spoel dan op een cassette. Des te breder de tape des te rijker (en beter) het geluid is.

Kortom, tape op een band is kwalitatief veel beter dan bij een cassette waardoor 'betere' samenstellingen eigenlijk overbodig zijn om bij een bandrecord te willen gebruiken.

Dat gezegd te hebben bestaan er wel spoelen met Chroom en Metal tape maar dit wordt/werd voornamelijk toegepast bij professionele opnamestudio's op banden met een nog bredere tape dan gebruikelijk bij huishoudelijke toestellen. Tevens is het interessant te vermelden dat de tape op een videoband wel uit Metal tape bestaat, het verschil is natuurlijk dat hier ook videobeelden in opgeslagen worden die meer kwaliteit nodig hebben voor een betere weergave dan bij alleen audio het geval is.

Maar dat bandrecorders Ferro tape gebruiken hoeft nog niet te zeggen dat er geen verschil zit in de samenstelling van deze tape specifiek. Door de jaren heen is de samenstelling van Ferro zelf ook verbeterd. Dit is goed te zien als je een band pakt van 1960 en die vergelijkt met een band die tien of meer jaren jonger is.

Hierboven zie je vier verschillende typen Ferro tape van vier verschillende spoelen (en merken). Je ziet een overduidelijk verschil in kleur, dit gaat gepaard met kwaliteit van samenstelling. Hoewel ik het niet zeker kan zeggen is de kans erg aannemelijk dat de kwaliteit van de lichtbruine tape onderop het slechts is vergeleken met de haast donkere tinten tape bovenaan. Een ander opvallend verschil is de glans die van de tape af komt.

Zoals je ziet zit er een sterke glans in de drie rechtse stukken tape, de linker reflecteert haast geen licht.
Hoewel de spoelen op de foto's niet zichtbaar zijn kan ik haast zeker zeggen dat vooral het meest linkse stuk tape uit de jaren '60 komt. De stukken tape rechts komen uit latere jaren (geen idee welk jaartal exact).

Het is hierbij dus verstandig goed te kijken naar hoe de tape kleurt en glanst, een donkere tint samen met meer glans staat vaak gelijk aan een betere geluidskwaliteit.

De glans op zichzelf is trouwens te herleiden aan de grootte van de oxidekorrels op de tape, deze korrels worden in microns uitgedrukt, deze te kleiner de korrel des te beter de geluidskwaliteit.

Nu is er overigens ook nog wat te zien als het aankomt op gebruikssporen, de tape links is duidelijk vaak afgespeeld wat te zien is aan de sporen (of krassen) die over de lengte van de tape lopen. Hetzelfde kan ook gezegd worden over de tape rechts waar ook lichtjes gebruikssporen op te zien zijn.

De sporen die je ziet ontstaan voornamelijk door het afspelen van de tape langs een vieze of verweerde kop. Deze schuurt bij elke afspeelbeurt een klein beetje van de oxidelaag die op de tape zit, hierdoor neemt dus ook de geluidskwaliteit af. Zelfs bij schone en goede koppen zal je dit treffen, na het afspelen zie je vaak residu zitten op de koppen en onderdelen waar de tape is gepasseerd. Het is zeer belangrijk dat je de delen waar de tape passeert na elk gebruik controleert en schoonmaakt zodat de tape en geluidskwaliteit langer goed blijven.

De matte bruine tape die je net helemaal links zag komt van deze kleine spoel, de reden dat ik weet dat het hier gaat om tape uit de jaren '60 (of ouder) is aan de tape en het formaat spoel af te lezen. Op de achterzijde van de tape staat namelijk 'Magneton band', een naam die vroeger gebruikt werd om bandrecorder tape te identificeren. Soms zie je ook de soortgelijke naam Magnetophon(e) voorbij komen. In latere jaren werd de term 'Magnetic tape' of in het geval van de bandrecorder: 'Reel to Reel tape' gebruikelijker, de naam Magnetophone is desondanks ook later nog gebruikelijk geweest, voornamelijk op banden van Europese makelij, de naam komt immers uit Duitsland waar de tape in de jaren '30 ontwikkeld is.

Nu we hierboven een vrij kleine spoel hebben laten zien is het interessant te beginnen over het formaat van de spoelen. Er zijn namelijk een zeer breed aantal formaten gebruikelijk, het formaat hierboven is met 7,5cm haast het kleinste formaat dat beschikbaar was voor de bandrecorder.

Hierboven een collectie van verschillende maten van klein naar groot. Er mist in dit rijtje alleen nog een groter formaat, namelijk de 25,4 cm spoelen, beter bekend als 10 inch spoel.

Het formaat bepaalt uiteraard de afspeelduur van een spoel, maar het formaat van de spoel heeft een heel ander doeleinde. Ze zijn vaak op maat gemaakt naar het toestel waarop je ze gebruikt.

Hoewel 7 Inch en 10 Inch de bekendere maten zijn voor gebruik op de bandrecorder, zijn de kleinere formaten vaak meer gebruikelijk geweest op draagbare bandrecorders. Daarbij kan ook gezegd worden dat de kleinste formaten eerder gebruikt werden voor gesproken tekst, hierbij wordt ook de afspeelsnelheid vaak ingesteld op de laagste snelheid beschikbaar (1⅞ IPS). Toen er compactere media als de 8-track en Compact cassette op de markt kwamen verloren draagbare bandrecorders aan populariteit. Hierbij werden deze kleinere typen spoelen ook steeds minder toegepast. Hierdoor kon ik ook met meer zekerheid zeggen dat de kleine spoel met tape vermoedelijk uit de jaren '60 komt (mits de tape niet een keer verwisseld is met een ander spoel).

Desondanks kunnen al deze formaten van spoelen wel op een bandrecorder worden afgespeeld omdat het gat in het midden op alle formaten hetzelfde is. Het ziet er alleen niet zo imposant uit als het gebruiken van een grotere maat spoel.

[foto van twee 7,5cm spoelen op bandrecorder hier] #

Hierboven overigens nog twee foto's van de verschillende spoelmaten bij elkaar.

Tot slot is er ook nog een verschil in het materiaal waaruit een blanco spoel bestaat. Zoals op de foto goed te zien is, zijn er de kunststof spoelen en metalen spoelen.

Een groot verschil is er niet tussen de twee materialen, metalen spoelen dienen eerder als een mooi alternatief op de goedkopere plastic spoelen. Toch zijn er kleine verschillen waar de ene voordelen of nadelen heeft op de ander, waaronder:

Kunststof spoelen:

• Vrijwel altijd doorzichtig waardoor je de hele spoel met tape kunt zien.
• Minder vatbaar voor zichtbare schade (krassen en schrammen).
• Minder gewicht dus minder zwaar voor de motoren van de bandrecorder.
• Vervormt minder snel (blijft niet snel permanent gebogen bij botsen).
• Kans op breken, vooral als het plastic na veel jaren broos wordt.
  
• Kunnen niet uit elkaar gehaald worden.
• Esthetisch minder aantrekkelijk dan een metalen spoel (is deels afhankelijk van smaak).
  

Zo zijn er uiteraard nog meer merken met elk hun eigen manier van onderscheid in de ramen.

Kijk zelf eventueel op Google voor de vormen van de andere merken, sommige merken hebben immers meerdere verschillende vormen van ramen.

Tot slot noemde ik bij de metalen spoelen het woord 'pancake', wat is een Pancake?

Een Pancake is in feite een rol met tape zonder spoel. Deze zijn in feite goedkoper (omdat er dan geen spoel meegeleverd wordt) en als je toch al voldoende lege spoelen hebt liggen is het aantrekkelijker hier een nieuwe rol met tape op te laden dan een nieuwe volle spoel te moeten kopen om die vervolgens handmatig over te spoelen naar de spoel waarop je de tape hebben wilt.

Op de webwinkel van fabrikant Recording The Masters zie je de zogenaamde Pancakes te koop staan, in dit geval gaat het hier alleen om de 10 Inch varianten, 7 Inch varianten zijn in het verleden waarschijnlijk ook te koop geweest maar niet via deze webwinkel die ze nieuw produceert.

Tot slot heb ik zelf nog vier nieuwe spoelen gekocht via Ebay, dit zijn spoelen van 12,7cm (4.7 Inch). Hoewel niet gemaakt door de originele fabrikant bootsen sommige wel betreffende merken na waar anderen puur fantasie zijn. Wellicht kan jij van enkelen raden welke merken worden nagebootst?

Deze en veel andere metalen spoelen zijn hier op Ebay bij dezelfde producent te koop.

3. Hoe zet je een band op?

Nu komt het leukere werk, hoe zet je een band op? Hieronder een stappenplan. 

We halen figuur 7 uit de handleiding er weer even bij. Het 'laden' van een spoel met tape ziet er makkelijker uit dan het is. 

Eerst zetten we twee spoelen op, links een volle, rechts een lege van hetzelfde formaat.
De spoelen kun je vastklemmen met de plug in het midden, deze kun je omhoog trekken en draaien. Andere (vooral oudere) bandrecorders hebben soms een rubberen dop die erop geplaatst kan worden.

Hieronder een stappenplan voor het opwinden van een band op de Akai. 

Natuurlijk verschilt ook hier weer per type bandrecorder hoe dat je de tape erop windt. Het is dus handig even naar de handleiding te kijken om te zien hoe de tape moet zitten.

Het opwinden van de tape op de tweede spoel kan ook veel makkelijker. 

Veel spoelen (niet alle) hebben een gleuf waar je de tape doorheen kunt leiden, let erop dat je de tape een kwartslag tegen de klok in draait als je dit doet, anders leg je een vouw in de tape. Als je de spoel daarna een slag ronddraait terwijl je het strookje tape vasthoud, zit deze meteen goed vast.

Persoonlijk ben ik geen liefhebber van deze methode en doe het zelf haast nooit. Veel spoelen hebben bovendien deze anders handige gleuf niet en zal je het alsnog op de lastige manier moeten doen, leer het dan maar meteen goed denk ik dan... 

4. Zelf muziek opnemen.

Nu we het bovengenoemde behandeld hebben, kunnen we muziek gaan opnemen.

Voor serieuze opnames heb ik goede banden in huis liggen. Hier twee verschillende banden van BASF. Ik pak er even wat informatie bij:

SP 50 = standard play (0,5 tot 1 uur per kant gok ik).
LP 35 = long play (0,75 tot 1,5 uur p.k.).
DP 26 = double play (1 tot 2 uur p.k.).
TP 18 = triple play (1,5 tot 3 uur p.k.).
QP 12 = quadruple play (2 tot 4 uur p.k. gok ik).
XP 9 = extreme play (onbekend).

Het nummer na de letters staat voor de dikte van de tape in micrometers. BASF banden zijn over het algemeen niet verkeerd, vooral als ze nog in nieuwstaat verkeren. Het is wel aangeraden (voor alle ongebruikte banden) om ze even op en neer te spoelen voor gebruik.

Het wordt meestal afgeraden banden te gebruiken met een langere speeltijd dan 2 uur per kant. Banden als de Triple Play hebben zulke dunne tape dat deze heel makkelijk breekt, om over de nog langere banden maar niks te zeggen. Als je ze gebruiken gaat zal je er heel voorzichtig mee om moeten gaan en ze netjes op moeten bergen. 

Op de achterkant van de doos staat aangegeven hoeveel tijd je hebt om op te nemen bij verschillende snelheden (per kant berekend).

De opname die ik wil maken zal twee uur lang zijn, ik kan nog steeds uit beide bands kiezen maar de LP35 heeft in totaal 190 minuten opnametijd bij 3¾ IPS, te veel voor de playlist. De DP26 kan precies 120 minuten (twee uur) muziek opnemen bij 7½ IPS, perfect voor deze opnamesessie en nog betere kwaliteit! De keuze is dus makkelijk gemaakt.

Voor ik kan gaan opnemen heb ik natuurlijk een afspeellijst nodig, hier een voorbeeld van de afspeellijst die ik gebruiken ga voor deze opname.

De afspeellijst heb ik opgebouwd door alle nummers van UB40 in mijn bibliotheek in één map te stoppen en hier een selectie uit te maken, elk nummer noteer ik op dit excel bestand en noteer de tijd erachter, het document rekent voor mij uit hoeveel tijd ik dan nog heb en hoeveel tijd ik gebruikt heb. 

Het excel bestand kan als sjabloon eventueel op deze pagina gedownload worden voor eigen gebruik. Scroll hiervoor naar de bodem van de betreffende pagina.

Met de afspeellijst klaar, zet ik de bandrecorder in opnamestand maar nog zonder tape. Zo kan ik naar het inkomende geluid luisteren en via de meters bepalen wat het opnameniveau moet worden voor elk nummer. 

Ik ga hier even buiten het boekje, ik hoor de volumeknoppen wat kraken als ik er aan draai, daar gaat dus wat contactspray tussen! Het kraken is hierna ook weer verdwenen. 

De volume standen noteer ik op een Post-It. Die ik tijdens het opnemen bij de hand houd.
Hierna plaats ik de op te nemen band en een lege spoel op de andere kant.

Zet de equalizer en snelheid op de juiste stand.

Zoals eerder vermeld, wordt het aangeraden een nieuwe band 'even' om te spoelen, omspoelen is een vrij ruwe actie, de tape ziet er hierna niet meer zo netjes uit als toen deze uit de doos kwam.

Een mooi voorbeeld is te zien op dit filmpje waar ik een band van de ene naar de andere kant om spoel. Als je je volume in het filmpje open gooit zul je tegen het einde van het spoelen horen dat het complete audio rek begint te trillen, tegen het einde begint zelfs de vloer te trillen. Door deze achterlijke snelheden is het sterk aan te raden je vingers (en objecten) weg te houden van de banden tijdens het omspoelen!

Als je dus besluit een dergelijke actie uit te voeren, laat de bandrecorder dan nooit onbeheerd achter, er is een kans dat de tape breekt of dat de spoel in het ergste geval los komt van de recorder (als je deze zou vergeten te klemmen op de recorder). Stiekem is het overigens best gaaf om te zien met wat voor bizarre snelheid dit omspoelen gebeurt...

Als laatste is het nog het benoemen waard dat mijn vorige recorder een opvallend fenomeen vertoonde bij het omspoelen met een metalen spoel, op de spoel ontstond een statische spanning die elke paar seconden oversloeg op de metalen behuizing van de recorder, omdat de afstand tussen de behuizing en de spoel vrij groot is moet de spanning erg hoog oplopen om dit te laten gebeuren. Wederom wil je de spoel met deze snelheden en zijn elektrische lading dus echt niet aanraken!

Bij mijn vorige bandrecorder was dit zo wie zo geen verstandige zet, de tape werd daar niet strak om de andere band gewonden waardoor er bij het afspelen/opnemen veel speling op de band zat met gevolg dat deze elke keer slipt. Gelukkig heb ik dit probleem niet op de huidige recorder. Het blijft dus een tip op eigen risico!

Tijd om het opnemen te beginnen, het is altijd spannend als je de startknop indrukt, de opname tussentijds stoppen doe je liever niet, dus zit ik minstens een uur vast op je kamer om de opname vloeiend te laten verlopen. Als een nummer lang genoeg duurt gun ik het mezelf om even een toiletpauze te nemen of kleine klusjes te doen in de nabijheid van het apparaat. 

Zodra een nummer bijna is afgelopen controleer ik de volume standen voor het volgende nummer, de kunst is de standen aan te passen tussen twee nummers in, Na de overgang streep ik het huidige nummer van de lijst.

Een kleine tip die mij is opgevallen (wat ook logisch is), de meeste nummers zitten rond hetzelfde punt qua volume. Nummers die sterk afwijken hiervan, zijn in veel gevallen ook van slechte kwaliteit. Ze zijn dan veel te hard of veel te zacht, in beide gevallen ga je dit verschil terug horen tijdens het afspelen. Wellicht is het zelfs het overwegen waard om een nummer te verwisselen voor eentje van betere kwaliteit als deze sterk afwijkt in volume.

Het opnemen verloopt verder goed, op de foto hierboven ben ik bijna klaar met kant A

Om 13:10 begon ik het opnemen, om 14:14 was het opnemen van kant A voltooid, tijd om de B kant te doen. Opnemen in de andere richting kan deze recorder niet, dus moet ik de banden omwisselen. 

Als je de volle band over zet is het ook nodig deze 180° te draaien, zodat het einde van de tape aan de linkerkant van de spoel komt te zitten (zie het rode lint dat van de band hangt).

Ik lus de tape weer om en kan beginnen met het opnemen van kant B, je kunt dit moment ook gebruiken om even te pauzeren, want hierna ben je weer een uur zoet met het monitoren van het opnemen.

Het opnemen van kant B gaat gelukkig goed.

Om 15:30 haal ik de voltooide spoel van de recorder, twee uur aan UB40 staat nu op deze band welke nog warm aanvoelt van het opnemen. De bandrecorder heeft ruim twee uur gedraaid (en ben hierna verder gegaan met nog een opname van 2 uur).

Aan het einde van de dag ruikt de hele kamer naar bandrecorder (ja die geur bestaat).
Echt vies ruikt het niet, maar het doet me wel sterk denken aan de geur van ouwe meuk.

Het opnemen lijkt gelukt, maar noem hem pas geslaagd als ik bij het afspelen geen merkwaardigheden tegenkom. Inmiddels heeft deze band al een paar rondjes gemaakt en heb gelukkig niets bijzonders aangetroffen! 

5. Onderhoud en opslag.

Op voorgaande hoofdstukken heb ik al wat verteld over het onderhoud van de bandrecorder, in dit hoofdstuk gaan we dieper in op het onderwerp.

Bandrecorders hebben regelmatig licht onderhoud nodig. Het belangrijkste hiervan is het schoonmaken van de koppen en delen waar de tape langs komt.

Het is belangrijk om het pad van de tape goed schoon te houden om overmatig slijtage van de tape en de onderdelen op de bandrecorder te voorkomen.

Ik heb deze twee foto's al eens eerder laten zien op mijn blog over de bandrecorder. Links een schone kop, rechts een overdreven vieze kop. Hoewel ik overdreven zeg is dit al ontstaan na het volledig afspelen van beide kanten van een band! Je zou dus haast kunnen zeggen dat je na elke speelbeurt (of het nu alleen kant A of alleen kant B is) je direct het pad van de tape schoonmaakt. Dit is misschien een hoop werk maar zorgt ervoor dat je veel langer plezier kunt hebben van de muziek zonder dat de kwaliteit van je opname snel achteruit gaat.

Laat het nu zo zijn dat mijn bandrecorder nog toe is aan een schoonmaakbeurt, we gaan van dit moment gebruik maken en kijken naar de vervuiling en reinigingsprocedure:

In mijn geval moet ik eerst het onderste stuk bij de koppen los maken, onderop zitten twee schroeven die met de hand los te draaien zijn. Bij het afnemen van dit onderdeel zijn de koppen zichtbaar, als ik de binnenkant van het afgenomen deel bekijk zie ik zelfs schaafsel van de tape op de bodem liggen.

Laten we even naar alle andere delen kijken die op dit type bandrecorder schoongemaakt moeten worden.

Welgeteld zijn er maar liefst 15 punten waar de tape langs loopt hieronder een opsomming:

1. Eerste detectie-as
2. Geleidende lager.
3. Eerste vaste as
4. Wiskop
5. Tweede vaste as
6. Opname en weergave kop
7. Bias opname kop
8. positioneringshendel
9. Geleidingsbeugel
10. Derde vaste as
11. Tweede detectie-as
12. Capstan
13. Pinch roller
14. Vierde vaste as
15. Spanningshendel

Niet alle genoemde namen zijn overigens de officiële namen, een deel moet ik zelf opmaken om het duidelijk te krijgen om welk deel het gaat.

Uiteraard verschilt het per bandrecorder hoeveel delen er zijn die je schoon moet houden, ik vermoed dat mijn variant een kleine uitzondering is met de hoeveelheid onderdelen waar de tape langs loopt.

Hier twee foto's waarop de afzetting van oxide goed te zien is, het betreft hier de vervuiling van het afspelen van een hele band (kant A en kant B). De oxide zorgt niet alleen voor een sneller slijtage van de tape maar ook voor een slechter contact met de kop en dus vermindering van geluidskwaliteit.

Het schoonmaken van de onderdelen doe ik met Reinigingsalcohol en wattenstaafjes. Er bestaan speciale setjes om audioapparaten als een bandrecorder schoon te maken, maar deze zijn vaak duur en met de hoeveelheid vervuiling zijn deze waarschijnlijk snel verbruikt. Mijn voorkeur ligt dus bij het alternatief, een dergelijk flesje als hierboven bevat 120ml reinigingsalcohol en kost nog geen €5 de wattenstaafjes komen met een doosje van 300 stuks en kost nog geen euro, voor nog geen €6 kun je hier maanden mee vooruit.

De wattenstaafjes dip ik gedeeltelijk in de vloeistof je wilt niet teveel alcohol pakken anders wordt het een rommeltje bij het schoonmaken. Vervolgens veeg ik het wattenstaafje stevig langs de delen die schoongemaakt moeten worden. Als een staafje erg vies is geworden pak ik een nieuwe.

Ik controleer alle schoongemaakte delen en herhaal de procedure als ze nog niet helemaal schoon zijn.

De alcohol verdampt van eigens vrij snel, dus je zult geen problemen hebben met overgebleven residu na het schoonmaken.

Van alle apparaten die ik op deze manier schoon moet maken is de bandrecorder er vaak het ergst aan toe. Ik vermoed dat dit te maken heeft met de vele delen waar de tape langs loopt, het is ook een flinke klus om alles schoon te krijgen, niet alle delen zijn namelijk even makkelijk te bereiken.

Het zwarte residu op sommige van de staafjes komt van het rubber van de Pinch roller. Ook deze maak ik schoon met dezelfde alcohol, dit wordt door sommigen afgeraden omdat alcohol het rubber kan laten uitdrogen. Ik werk zelf inmiddels als jaren op deze manier en heb nog geen nadelen ondervonden aan het schoonmaken van het rubber met alcohol.

Als je van mening bent dat het reinigen van het rubber beter met een ander middel gedaan kan worden, ga daar dan voor! Mijn informatie is puur advies en geen verplichting, het is desondanks wel zeer verstandig de pinch roller schoon te maken om de opbouw van vuil te voorkomen.

De bruine troep op de staafjes is uiteraard allemaal oxide dat van de tape afkomstig is.

Nu alle delen weer schoon zijn kan het onderste deel weer terug op zijn plek worden geschroefd en is de bandrecorder weer klaar voor gebruik.

Het is trouwens het benoemen waard dat verschillende formulaties (en merken) vuil in verschillende mate afgeven. Zo is het mij opgevallen dat mijn BASF banden veel meer vuil afgeven dan de meeste andere spoelen met tape die ik heb liggen. Om deze reden speel ik deze banden minder frequent en eerder op speciale gelegenheden. Bovendien is de speeltijd van de BASF banden verreweg het langst van mijn hele collectie, door de lange speelduur heeft het vuil ook meer kans om op te bouwen. Wellicht kan het ook een rol spelen dat deze banden hiervoor nooit eerder zijn gebruikt, kans is dat na een aantal keren spelen de afzetting van vuil minder wordt.

Naast het schoon houden van de recorder, is er ook nog de opslag van de banden. Vrijwel elk ander type analoge media heeft wel een handige manier van opslaan, voor de banden hier is hetzelfde van toepassing alleen komt er net wat meer bij kijken.

Allereerst is er het probleem dat het uiteinde van de tape niet netjes op de spoel blijft zitten, hierdoor bestaat de kans dat ook de tape met daarop de muziek buiten de spoel komt te vallen en kan beschadigen.

Ze zijn wellicht moeilijk te krijgen, maar hiervoor zijn er speciale clips die je om de spoel heen doet om te voorkomen dat de tape los komt.

De clip moet uiteraard dezelfde afmeting hebben als de spoel waar je deze omheen klemt, bij een kleine spoel heb je een kleinere clip nodig en vice versa.

Met een clip blijft de tape netjes om de spoel zitten, je moet er alleen op letten dat je de clip met beleid op de spoel klikt, soms schuift de tape mee en kan dan alsnog kreukelen als je de clip eromheen doet.

Nu de tape netjes blijft zitten moet de spoel zelf nog netjes opgeslagen worden.

Als je geluk hebt kom je soms deze blikken tegen, hoewel deze waarschijnlijk namaak zijn kan ik ze gebruiken om mijn kleinere spoelen met tape in op te slaan. Bovendien ogen ze best gaaf.

Hoewel de blikken te klein zijn voor het standaardformaat van 17,8cm (7 inch) past hier wel het kleinere formaat van 14,3cm (5.5 inch) in. Je ziet overigens het probleem dat ontstaat als je geen clip gebruikt op de spoel, de tape slingert door het blik als ik de spoel er uit til en kan dus kreukelen als ik de spoel er nu weer terug in leg.

Een andere optie is om de spoelen te bewaren in de kartonnen dozen waarin ze komen. Deze manier van opslaan is veel handiger vanwege de vierkante vorm. Maar de kartonnen doos is natuurlijk niet zo stevig als een blik...

Gelukkig is er nog een goed alternatief op de twee andere opties. Voor de banden zijn er de zogenaamde 'caddy's' waar je de spoelen in bewaren kunt. een caddy is stevig en heeft een deurtje die je kunt openen waarna je de spoel er makkelijk uit kunt halen. Bovendien zijn deze caddy's er in veel verschillende maten, voor vrijwel elk formaat spoel is er een bijpassende caddy te vinden. Een ander voordeel van deze caddy's is dat je ze aan elkaar vast kunt klikken als ze van hetzelfde model zijn, zo kun je een stevige box vormen waar je zonder veel moeite je spoelen goed in bewaren kunt.

6. Nieuwe banden aanschaffen.

Je wilt gaan kijken voor nieuwe banden, dat is zeker mogelijk maar er is een onderscheid te maken. Je hebt gebruikte banden, ongebruikte oude banden en zelfs compleet nieuwe banden.

Persoonlijk ben ik gegaan voor tape van het merk BASF. De kwaliteit banden van dit merk zijn (naar mijn mening) vaak niet slecht, en mits goed opgeslagen nog in redelijk goede staat.

Je kunt verder nog zoeken op merken als TDK en Maxell waarvan de kwaliteit vaak als de betere wordt gezien.
Anderzijds heb je ook nog merken als Sony en Philips al moet ik toegeven dat mijn ervaring hiermee niet al te best is, dit heeft waarschijnlijk te maken omdat ik hiervan alleen zeer oude banden van heb gehad, nieuwere oplagen van deze merken zouden wellicht beter klinken.

Buiten banden met tape voor eigen opnamedoeleinden zijn er natuurlijk ook voorbespeelde banden te krijgen al is dit een heel andere tak van sport.

Sinds kort ben ik trots eigenaar van twee van dergelijke albums. Links het album 'Curtis' het debuutalbum van Curtis Mayfield. Rechts het album 'Mr. Bojangles' van Jerry Jeff Walker. Laten we eens kijken naar de inhoud van deze twee dozen.

De doos waar het album Curtis in zit is niet origineel, de covers voor dit album heb ik zelf op deze doos geplakt welke hergebruikt is, hiervoor zat er een band van BASF in bestemd voor eigen opnamedoeleinden. De originele doos van dit album was helaas niet meer aanwezig toen ik het album in handen kreeg.

Hier eenzelfde doos naast de doos die ik omgetoverd heb tot de houder van het album. Hoe ik dit gedaan heb is uitgebreid te lezen in hoofdstuk 8: Stickers!.

Binnen in de doos vinden we het album op een bijbehorende spoel. De doos is verder leeg maar wellicht dat in de originele doos vroeger nog wat extra's gezeten heeft zoals een kaartje met informatie of zelfs reclame van de uitgever: Curtom.

Hier de spoel met tape buiten de doos, op de sticker staat informatie die van enig belang kan zijn.
De achterzijde is overigens geheel blanco met alleen het merk Ampex dat in de spoel gestanst is.

Allereerst staat er op wat de afspeelsnelheid is van de tape, in dit geval 7½ IPS wat de hoogste snelheid is die je op een standaard 7" bandrecorder zult treffen. Dit houd in dat de tape van extra goede geluidskwaliteit is.

Verder staat er rechtsboven nog een code, in dit geval "M 8005". dit is het serienummer voor deze productie aan voorbespeelde banden van dit album. Hoewel dit nummer in eerste instantie niet bijzonder is, komt deze wel van pas als je achtergrondinformatie wilt opzoeken over dit album.

Hier een knipsel uit de website van Discogs met informatie over de betreffende spoel.
Op deze pagina vind je bijvoorbeeld informatie over het productiejaar (1970 in dit geval), de inhoudsopgave en de producers.

Maar hier vind je ook informatie over de waarde van een band als deze. Wie rechtsboven in de hoek kijkt ziet al wat de verzamelwaarde kan zijn voor een album...

Hoewel de gemiddelde prijs voor dit album rond de €50 ligt kunnen de daadwerkelijke gevraagde prijzen hier nog sterk van afwijken. Volgens Discogs is er namelijk een enkele uitgave te koop voor een achterlijk bedrag van €1,139,99! Hier een link naar de betreffende pagina op Discogs.

We gaan de prijs even vergelijken met webwinkel Ebay.

Ook hier is een enkeling te koop, er wordt wederom een erg hoog bedrag gevraagd voor het album op band. Maar waarom is de prijs zo hoog? Dit heeft meerdere redenen.

Allereerst is het album Curtis het debuutalbum van de artiest, dit alleen maakt hem al enigszins bijzonder. Maar het is de media waarop het album opgenomen is samen met de leeftijd en kwaliteit die de prijs zo hoog maakt, vooral als het een populair album betreft kan de prijs dus al snel in de honderden of zelfs duizend(en) oplopen.

Het is uiteraard nog altijd op basis wat de verzamelaar ervoor over heeft om een dergelijk album te willen kopen. Ik had dit album immers nooit voor deze prijs gekocht. Hoe ik er dan aan gekomen ben is eerder toeval te noemen dan dat ik er serieus naar op zoek was, je zou kunnen zeggen dat dit een gelukstreffer is geweest.

Laten we eens kijken naar het andere album dat ik heb liggen, in dit geval Mr. Bojangles van Jerry Jeff Walker. Op de achterzijde alleen al is een hoop informatie te vinden over het album samen met wat extraatjes.

Het is verder nog interessant de uitgever Atco te benoemen, het is geen bekende uitgever nog zijn de artiesten onder de uitgever erg bekend maar toevallig heb ik een complete collectie platen liggen van de pianist Bent Fabric die onder uitgever Atco zijn uitgebracht, over Bent Fabric heb ik overigens nog een blog geschreven.

In de binnenkant van de doos vinden we de spoel met tape, samen meet een extra kaartje van Ampex.

Het kaartje is in dit geval een advertentie voor een catalogus van Ampex. Hoewel de catalogus zeer waarschijnlijk niet meer te krijgen is, is het altijd nog interessant om dergelijke oude advertenties terug te vinden bij een album.

Ook op deze spoel zit een soortgelijke sticker met informatie over de inhoud en het album. Wederom vinden we een indicatie voor de snelheid van de tape, in dit geval 3¾ IPS. De standaard afspeelsnelheid, de kwaliteit van de muziek zal dus iets minder goed zijn vergeleken met het vorige album maar desondanks klinkt deze zeker niet verkeerd.

Interessant om te laten zien is het verschil van de spoel tegenover een 'normale' 7" spoel. Wat opvalt is dat het midden (waar de tape op rust) op dit album veel groter is. Dit zie je vaker terug op voorbespeelde banden, de reden is dat een album vaak niet langer duurt dan een half uur tot drie kwartier, er is dus niet veel ruimte op de spoel nodig om de tape in te bewaren. Waarom dergelijke albums dan niet op kleinere spoelen werden uitgebracht is mij onduidelijk, waarschijnlijk heeft het iets te maken met dat dit type spoel simpelweg het standaardformaat is en het dus goedkoper is om een album op een 7" spoel uit te brengen in plaats van een kleiner formaat.

Dit type spoel wordt trouwens ook wel een 'Cine reel' genoemd.

Ik haal het serienummer (AT-259 in dit geval) ook door Discogs voor de achtergrondinformatie. Het album komt uit 25 september 1986 om precies te zijn. Momenteel zijn er geen exemplaren te koop aangeboden en is er dus ook geen prijs bekend, waarschijnlijk omdat dit album veel minder populair is dan het voorgaande exemplaar. Hier de link naar de betreffende pagina.

Ik zoek nog even rond op Ebay maar ook hier is geen enkel exemplaar te vinden, wie stiekem geïnteresseerd is in de waarde van een dergelijk album. Er zijn exemplaren op vinyl te krijgen (nieuw in verpakking) waar momenteel $36 voor gevraagd wordt. Mijn vermoeden is dat de spoel met tape in waarde niet veel hoger ligt. Wellicht een uitschieter naar $80 maar veel meer zal deze momenteel denk niet opbrengen.

Tot slot leggen we de twee albums naast elkaar, het zal je waarschijnlijk opvallen dat het album Mr. Bojangles veel minder tape bevat dan die van Curtis. De reden ligt natuurlijk in de afspeelsnelheid. omdat 3¾ IPS ongeveer de helft is van 7½ IPS is op het album ook de tape de helft minder. Uiteindelijk duren beide albums ongeveer even lang met het grootste verschil de geluidskwaliteit tussen de twee.

Ikzelf heb naast deze twee albums geen andere voorbespeelde banden, de hoofdreden ligt hem niet zozeer in de prijs maar het algemeen gebruik en de leeftijd van de tape. Het opzetten van een dergelijke band kost veel tijd en gezien de speelduur niet erg lang is moet je na ongeveer 20 minuten weer opstaan om de band om te keren, een hoop werk om naar een enkel album te luisteren, bovendien kan de geluidskwaliteit op deze banden na zoveel jaar in slechte staat verkeren, met deze twee albums had ik geluk. Ze zijn immers al ruim 60 jaar oud waarmee het een klein wonder is dat ze nog zo fantastisch goed klinken!

Ik heb de albums overigens gelijktijdig gescoord bij een lokale platenzaak. Ik kreeg ze mee na een kort gesprek met de eigenaar van de winkel die ze toevallig achter de toonbank had liggen, ik mocht zelf bepalen wat ik ervoor betalen wilde en ben met de eigenaar in gesprek geweest nadat ik wist wat de waarde was van de twee banden. De artiesten waren me overigens compleet onbekend, maar juist dat maakt deze hobby zo leuk, je leert elke keer nieuwe artiesten kennen met muziek die je anders nooit zou hebben geluisterd en zou leren waarderen!

Als samenvatting op dit hoofdstuk is het verstandig om voorbespeelde albums zo veel mogelijk links te laten liggen tenzij je ze echt wilt verzamelen of ze heel goedkoop kunt krijgen. Ikzelf gebruik de bandrecorder vooral voor lange afspeellijsten van minstens 1 tot 4 uur speelduur. Je zou dus het beste kunnen kijken naar banden voor eigen opnamedoeleinden, dit in de vorm van ongebruikte oude banden of juist compleet nieuwe banden, kijk bij ongebruikte banden vooral naar exemplaren van na 1960 of bij voorkeur zelfs na 1970. De tape op deze nieuwere banden is vaak beter en mits goed opgeslagen door de vorige eigenaar kunnen deze nog altijd goed klinken. Toch blijft er altijd het risico dat ook ongebruikte banden niet goed meer spelen puur door hun leeftijd en conditie, in dat geval ben je nog steeds het veiligst als je gaat voor de nieuwe productie, mits je het geld ervoor over hebt.

Je zou in elk ander geval altijd kunnen kijken voor gebruikte banden met tape, in mijn geval heeft dit alleen maar nadelen gehad, de vorige eigenaar heeft ze wellicht nooit goed opgeslagen of ze zijn al ver versleten door het vele afspelen.

7. Tape bewerken.

Naast de bandrecorder is er ook onderhoud mogelijk aan de tape zelf, denk hierbij aan het knippen van de tape maar ook aan het plakken van een extra lengte of het toevoegen van een detectie-strip. In dit hoofdstuk gaan we kijken hoe dat in zijn werk gaat.

Het bewerken van tape wordt over het algemeen 'splicing' genoemd, splicing staat immers voor scheiden, wat meestal het geval is als je tape gaat bewerken.

Allereerst is het sterk aan te raden te kijken voor een zogenaamde 'splice-set' grofweg vertaald een knip en plak setje specifiek voor tape.

Hierboven getoond een dergelijk setje dat ik enkele jaren geleden heb aangeschaft. De foto op het doosje toont de inhoud, de teksten rondom heb ik er met de tijd bij geschreven.

Binnenin het doosje zitten (bij mij) de volgende onderdelen, ik zet "bij mij" tussen haakjes want er zit in mijn geval meer in dan normaal het geval is.

De rol met witte tape is inleidingstape. Deze gebruik je voornamelijk voor aan het begin en einde van de tape.
Dit type tape wordt meestal aangeduid als 'leader tape' in de zin dat deze dus als inleiding dient voor de rest van de tape die muziek bevat. Ik verwijs naar dit stuk tape als 'blanco' tape omdat hier verder geen informatie in opgeslagen kan worden, de tape zelf is immers niets meer dan een stuk glad kunststof.

Daarnaast is er nog het snijplankje en een mesje om de tape netjes mee door te snijden.

Iets dat niet standaard in deze set is inbegrepen en ik er dus los bij heb gekocht is deze rol met tastfolie. De folie gebruik je aan het einde van de tape om aan te geven of een band op zijn einde is.

Indien je zelf zoekt naar een dergelijk setje kun je hiervoor het beste online kijken. Er zijn veel verschillende setjes te krijgen. Let er op dat de set alles bevat dat je nodig denkt te hebben, let er ook op dat de breedte van de tape in de set overeenkomt met het type media dat je wilt bewerken, tape op ene bandrecorder of 8-track is immers breder dan dat op bijvoorbeeld een compact cassette! Je hebt mogelijk betere zoekresultaten als je op de Engelse benaming 'Splice set' zoekt.

Hoewel het snijplankje bijna onmisbaar is, is de mijne helaas onbruikbaar, de sleuf waar je de tape in zou moeten leggen is bij mij net te smal, waarschijnlijk een fabricagefout. In plaats daarvan gebruik ik een alternatief snijplankje dat eigenlijk voor cassettetape bedoeld is. Hij werkt desondanks net zo goed met tape voor de bandrecorder. Bovendien zitten er twee knijpers op die de tape vasthouden terwijl je er aan werkt.

Als voorbeeld voor ons knip en plakwerk pak ik hier een voorbespeelde band met tape, waar ik een lengte aan toe wil voegen.

Ik leg de onderdelen die ik nodig heb klaar en pak het beginstuk van de tape uit de spoel.

De eerste stap in dit geval is het eindstuk van de tape weg te snijden, deze is namelijk vervormd en gekreukt, plakken op een verkreukt stuk tape is niet alleen erg lastig maar zal bij het afspelen van de tape ook voor problemen zorgen.

Het doel is om een stuk inleidingstape toe te voegen aan de band, hiervoor knip ik een stuk blanco tape af met een lengte van ongeveer 60 centimeter. De lengte heb je nodig om straks de tape van de ene band naar de andere te begeleiden, de witte tape is beter geschikt om vast te pakken, hiermee voorkom je beschadiging van de tape waarop de muziek staat, welke minder geschikt is voor het vastpakken met je handen.

De blanco tape klem ik ook in het snijplankje tegenover de magnetische tape, ik laat de twee stukken tape een klein stukje overlappen. Ik pak daarna een korte lengte van het plakband en knip deze op maat, de lengte van het plakband probeer je zo kort mogelijk te houden, deze is namelijk vrij stug en buigt minder makkelijk dan de magnetische en blanco tape.

Het is overigens erg belangrijk dat je de twee stukken tape zo recht mogelijk tegenover elkaar vastplakt, anders zorgt dit later voor problemen bij het afspelen van de tape zoals straks in een filmpje goed te zien is.

Iets dat niet altijd geadviseerd wordt is om ook op de andere kant van de tape een stukje plakband te plakken. Hierdoor wordt dit stuk tape immers nog stugger en minder buigbaar, maar zorgt er tegenover wel voor dat de hechting tussen de twee stukken tape steviger is.

Zoals ik eerder al zei, het stuk tape met de plakband is opvallend stugger en buigt minder goed vergeleken met de rest. Je zou dus een afweging kunnen maken of je beide kanten vast wilt plakken of een enkele kant.

De band met tape heeft nu een mooi inleidingsstuk. Deze is beter hanteerbaar en het kan ook geen kwaad als het eindstuk wat kreukt, er staat immers toch geen muziek op. Bovendien geeft de inleidingstape de mogelijkheid om vanaf het begin van de magnetische tape op te nemen.

Buiten de blanco tape hebben we dus nog de tastfolie, deze tape heeft een metalen laag die op de bandrecorder als functie heeft om de afspeelrichting om te keren. Een vereiste is de folie zeker niet, maar het zorgt wel voor een stuk gemak. Uiteraard moet de bandrecorder wel over de optie beschikken om de richting om te keren. In andere gevallen kan de tastfolie op een recorder gebruikt worden om deze automatisch te laten stoppen als het einde van de tape bereikt is, mijn recorder heeft deze laatste optie niet, maar kan wel de afspeelrichting omdraaien bij het detecteren van een dergelijk stuk folie.

De functie van de tastfolie breng ik op het einde van dit hoofdstuk beter in beeld met een kort filmpje.

Voor nu knip ik een stukje van de folie af, de onderzijde van de folie heeft ook een plakkende werking, hierdoor hoef je de folie niet met extra plakband vast te plakken op de tape.

De metalen folie knip ik af onder een hoek, dit heeft een goede reden. Hiermee is de kans kleiner dat de folie losgetrokken wordt als deze met de vele delen van de bandrecorder in contact komt.

Waar je de folie plakt verschilt wellicht per persoon, je zou hem zonder problemen op het magnetische stuk van de tape kunnen plakken, ik heb de voorkeur om deze op het inleidingsstuk te plakken net voor de magnetische tape begint, zo kan ik deze in de toekomst nog makkelijk verwijderen zonder de magnetische tape zelf af te hoeven knippen.

Als je jezelf dan afvraagt aan welke kant moet ik de folie plakken? Hier het antwoord, als het gaat om het begin van de band, dan plak je de folie aan de binnenkant van de tape. Als je de folie aan het einde van de band plakt, dan plak je deze op de buitenzijde van de tape.

Dit heeft te maken met de positie van de tastsensoren op de bandrecorder. Hieronder een filmpje waar je de tastfolie en sensoren in actie zit, evenals wat er kan gebeuren als je de inleidingstape niet loodrecht aan de magnetische tape vast plakt:

Je ziet in het eerste filmpje dat de tastfolie naar boven is gericht en op het tweede filmpje naar onderen is gericht. Dit heeft dus te maken met de positie van de tastsensor op de recorder, aan de rechterkant van de bandrecorder gaat de tape onder de sensor door, aan de linkerkant gaat de tape over de sensor heen.

Ik kom ook nog even terug op de bloopers, want wat ging hier nu mis? Echt zeker durf ik het niet te zeggen maar heb wel mijn vermoeden, op de eerste twee bloopers had ik de tape niet goed om alle assen heen geleid, wellicht onderdrukte dit de werking van de tastfolie en sensor. Op het derde filmpje heb ik de folie op de onderzijde geplakt, deze maakt dan geen contact met de sensor aan de rechterkant maar wel met de sensor aan de linkerkant, desondanks werkt de linker sensor alleen als de bandrecorder van links naar rechts afspeelt en niet in omgekeerde richting zoals op het filmpje.

Uiteindelijk heb ik de tastfolie vervangen waarna deze wel goed werd gedetecteerd.

Je ziet nu ook wat er mis kan gaan als de inleidingsfolie niet loodrecht geplakt is, de tape slipt dan tussen de Pinch roller en Capstan weg waarbij de kans bestaat dat de tape beschadigt raakt.

Kortom, tape bewerken lijkt en klinkt simpel, maar het is een precisieklus waarbij je goed moet kijken naar het resultaat, zit de inleidingstape loodrecht tegenover de magnetische tape? Zit de tastfolie aan de juiste kant en wordt deze ook goed gedetecteerd door de machine? Het is daarom belangrijk dat je het resultaat van je knip en plak werk altijd controleert. Op het oog kan alles er goed uit zien maar je bandrecorder kan daar dus anders over denken!

8. Stickers!

Voor andere type media zoals de compact cassette of de 8-track cartridge heb ik al velen malen nieuwe kaarten en stickers gemaakt. De magneetband is hierbij een uitzondering, je plakt over het algemeen geen stickers met illustratie op de spoelen, maar er is uiteraard nog de doos waarin je de spoel bewaart die wellicht een sticker waard is. Zo komen we aan bij het uitzonderlijke geval met een voorbespeelde band met het album Curtis, het debuutalbum van Curtis Mayfield.

Hoewel ik namelijk de originele spoel met tape heb, is de doos helaas niet origineel. Waar het origineel gebleven is zal altijd een raadsel blijven. Het album zelf is vrij uniek om op een magneetband te vinden, hierdoor zou het zeker mooi zijn als de doos ook de juiste cover bevat.

De spoel (en vermoedelijk ook de tape) is van Ampex, dus de doos van Maxell past hier totaal niet bij.
We verwisselen de doos van Maxell voor een andere doos waar de spoel met tape straks in gaat.

Allereerst verwissel ik de doos, De BASF doos wordt onze kandidaat om de spoel in te gaan bewaren, maar eerst krijgt hij een make-over.

De maten van de doos meet ik op. In Microsoft Office - Word maak ik een sjabloon op basis van deze maten.

Na wat zoekwerk vind ik de juiste covers van het album. Zowel de voor als achterzijde! Ik probeer altijd voor afbeeldingen te gaan met de hoogst mogelijke resolutie. De afbeeldingen plak ik op het Word document en pas ze aan zodat deze straks overeenkomen met de doos.

Een oplettende lezer zal het waarschijnlijk opvallen, de 'back-cover' past niet perfect bij de voorkant, de kleuren komen niet goed overeen evenals dat de linkerrand van de achterzijde licht reflecteert, vermoedelijk doordat het hier een foto betreft en geen gescande afbeelding, desondanks kan ik geen alternatief vinden en zal het ermee moeten doen.

Voor ik de daadwerkelijke sticker uitprint, maak ik eerst een testprint op een normaal A4 blad. Ik controleer hiermee of de printer (die een tijdje uit heeft gestaan) nog goed print en of de maten daadwerkelijk kloppen. Hierop doe ik nog wat laatste wijzigingen in het document en begin met het uitprinten van de stickers.

De kleuren en teksten op de doos zijn nu een stuk donkerder en de stickers zijn goed uit de printer gekomen, de volgende stap is de stickers op maat snijden waarna ik ze op de doos kan gaan plakken.

De zwarte stroken onder de afbeeldingen zijn voor de randen van de doos, deze zijn opzettelijk groter dan de randen zodat deze straks overlappen, hierdoor houd je (hopelijk) geen lelijke naadjes over.

Na het snijden plak ik eerst alle randen op de doos, de kleine inham waarmee je de doos opent snijd ik weg.

De randen zitten erop en zoals je ziet is het resultaat niet slecht (al zeg ik het zelf). De volgende en moeilijkste stap is het plakken van de twee grote stickers met de afbeeldingen.

Om de sticker zonder vouwen op de doos te plakken, plak ik eerst de rand op de doos en trek het onderliggende vel er voorzichtig onderuit, bovenop schuif ik tegelijkertijd met een liniaal over de sticker zodat er geen vouwen kunnen ontstaan.

Gelukkig verloopt alles zoals gepland en het resultaat tovert een glimlach op mijn gezicht, ik ben over het algemeen vrij kritisch als het aankomt op dergelijke knutselwerken, Dit knutselwerkje is zeker geslaagd! Maar we zijn er nog niet, de achterzijde moet er nog op.

Voor de achterzijde pas ik dezelfde techniek toe als bij de voorzijde. De zwarte randen die om de afbeelding zaten heb ik er af gesneden omdat deze anders teveel zouden overlappen, deze zullen dan geheid gaan loslaten waardoor de afbeelding makkelijk zou beschadigen. Wederom is het resultaat super!

Iets waar ik niet bij stilstond is dat de twee stickers (ondanks dat de kleuren niet overeenkomen) nog best een leuk geheel vormen als de doos geheel is opengeklapt. Met de stickers op de doos resteert er nog één ding.

Een oplettend oog zou zo kunnen zien dat de doos niet origineel is, maar zou het in de toekomst voorkomen dat dit album terug in de verkoop gaat wil ik er zeker van zijn dat het duidelijk is dat dit niet om de originele doos gaat. In de binnenkant schrijf ik dus op dat de spoel met tape origineel is, maar de doos een namaak is.

Hiermee heeft het album weer een mooi passende doos. De sjablonen voor de stickers (zonder de betreffende cover) is de downloaden op de Downloads-pagina, klik op de link om naar de betreffende pagina te gaan.

• Sony TC-252 Bandrecorder Reparatie
• Mijn ervaring met bandrecorders Blog
• Magneetband Galerij