Vinyl en platenspelers

Vinyl, een Plaat, Vinylplaat of is het nu Langspeelplaat? namen kent het medium genoeg. Maar nog belangrijker, hoe werkt het? Hoe gebruik je ze? Hoe duur is het? En uiteraard, hoe houd je ze in werkende staat, schoon van vuil en hoe voorkom je overmatig slijtage?

Een zijn een hoop vragen die je kunt stellen over dit type media. Vragen die ik zal proberen het beste te beantwoorden op deze pagina.

Het kan voorkomen dat de informatie en ervaringen die ik deel niet altijd de beste zijn. Veel mensen hebben een verschillende mening over hoe je om zou moeten gaan met vinyl, ik deel hier enkel mijn kant van het verhaal...

1. Hoe werkt een plaat?

Een grammofoonplaat (zo werd een plaat vroeger genoemd). werkt door middel van groeven, deze zitten in de plaat geperst en kunnen door middel van een naald worden uitgelezen. De groeven zelf bevatten uiteraard het geluid. 

Onder een microscoop kun je zien dat de wanden uit een golvend patroon bestaan, geluid zelf werkt ook met golven die zich in de lucht voortbewegen (dit noem je de frequentie), zie je de overeenkomsten al?

De wanden van de groef zijn vrij letterlijk de muziek, maar dan in een andere vorm, je moet je voorstellen dat de naald hier met een noodgang de wanden aantikt, waardoor hij gaat trillen. Of beter gezegd: Zet hij de golven van de wand om in geluidsgolven.

Het geluid dat de naald produceert is nog veel te zacht om naar te luisteren, deze moet dus versterkt worden. Dit kan door gebruik van een hoorn, of door gebruik van een elektrische (voor)versterker. Over deze laatste geluidsversterkers kom ik straks nog terug.

Het geluid is zo zacht omdat de groeven en de naald heel klein zijn, zou je deze met een tien of honderdvoud vergroten, versterk je eveneens het geluid met die factor. Maar dit is natuurlijk onpraktisch, de plaat zou mee moeten groeien en die zijn met 30 cm voor een LP (Langspeelplaat) al groot genoeg!

Hier een plaat weergegeven die al een flink paar keer afgespeeld is. Zie de oneffenheden en vuiltjes in de wanden van de groeven.

Bron van afbeelding: Link

Een plaat is in wezen ingelegd met één lange groef die van buiten in een spiraal naar binnen toe loopt, deze wordt dan door de naald bewandeld. elke beweging die de naald maakt is het geluid dat wij horen, of dit nu de vorm van de wand is, of een klein vuiltje, waar de naald tegen stoot.

Nu we al zo diep in de theorie zitten is het meteen mooi meegenomen uit te leggen hoe Stereo opgeslagen wordt in vinyl. Stereo (voor wie het nog niet weet) bestaat uit twee aparte geluidskanalen, deze bevatten een opname van hetzelfde geluid maar vanuit twee verschillende posities opgenomen.

Stereo wordt gecreëerd door de naald niet alleen langs de wanden van de groef te laten lopen maar ook door de naald op en neer te laten gaan door verschillende dieptes in de groef. De naald danst in weze letterlijk mee op de muziek.

Toch zit stereo op een plaat iets ingewikkelder in elkaar dan de simpele beschrijving hierboven. Het is in dit geval beter om deze video te kijken waar dieper op de stof wordt in gegaan.

Kleine afsluiter voor dit hoofdstuk, zet eens een plaat op en zet je volume op 0, als je nu je oor dicht bij de naald houdt, kun je de muziek horen die uit de naald wordt getrild, er komt geen elektriciteit bij te pas!

Bronvermelding: De eerste afbeelding komt van deze interessante video op Youtube:

2. Soorten platen en snelheden.

Er zijn uiteraard verschillende soorten platen, laten we ze even op een rijtje zetten.

We kijken hier naar de meest voorkomende (standaard) type platen, het assortiment is immers veel groter dan dit. Bij bijzondere uitgaven kunnen ze bijvoorbeeld geperst zijn met gekleurd vinyl, of er kan een complete afbeelding op gedrukt zijn, het formaat of de vorm kan afwijken of de afspeelmethode is anders dan normaal.

Daarnaast heb je nog het oudere type plaat, beter bekend onder de namen: 78-toeren-plaat, bakelieten plaat of schellak plaat. Dit type (de voorganger van de bekende vinyl-plaat) is een geheel eigen type media op zich maar is nauw verwant aan de vinyl plaat.

Elke type plaat is geperst voor zijn eigen doeleinde, dat er drie gangbare varianten zijn heeft te maken met de inhoud en het doeleinde.

• Een LP is in feite een muziekalbum, en bevat meerdere nummers per kant. Soms is een album zelfs verdeeld over meerdere LP's als het complete album niet op een enkele plaat past. In dit geval wordt het ook wel een dubbelalbum of drie dubbel album etc. genoemd.
  

• Een Single (letterlijk vertaald 'eentje') bevat een enkel nummer per kant. De A-zijde bevat daarbij vaak een populair nummer waarop de B-kant vaak een minder bekend nummer bevat.

• Een Maxi Single is een uitzonderlijk geval, in feite is het een combinatie van de twee hierboven, waarbij er een enkel nummer per kant geperst is, maar de plaat het formaat heeft van een LP. Toch kan het voorkomen dat een Maxi Single meerdere nummers per kant heeft. Vaak is het ook zo dat een Maxi Single niet alleen het originele nummer maar ook een remix van hetzelfde nummer bevat.

Maar dit verklaart nog niet geheel waarom deze drie varianten bestaan, hiervoor moeten we een stukje terug in de tijd.

• Langspeelplaten waren vroeger erg duur, niet iedereen kon zich deze veroorloven, als alternatief kon je er dan voor kiezen om een enkel (populair) nummer van dat album te kopen op een Single of Maxi Single, deze waren meestal ook een stuk goedkoper dan het aanschaffen van een compleet album.

• Desondanks bestaat de Single zelf om een compleet andere reden, deze werden vroeger voornamelijk gebruikt in Jukeboxen. Deze stonden vaak in openbare gelegenheden als in een Café of andere uitgaansplek. Om in een Jukebox gebruikt te worden moet het gat in het midden ook groter zijn van formaat, daarom tref je op de meeste Singles een afwijkend groter gat in het midden in vergelijking met de LP of Maxi Single.
  
  Om een Single op een normale platenspeler af te spelen is er vaak een speciale adapter nodig welke in het grotere gat past van de Single, de adapter heeft in het midden een kleiner gat die past op de kleinere as van de platenspeler. Deze adapters worden over het algemeen vaak mee geleverd met de platenspeler zelf.
  

• Tot slot is de Maxi Single in wezen hetzelfde als een Single maar bevat vaak een remix van een populair nummer, als een band of artiest een album uitbracht waarvan een enkele (of meerdere) nummers erg populair werden kon de band of artiest ervoor kiezen die nummers apart uit te brengen op een losse plaat, vaak werden deze nummers dan ook langer gemaakt door ze te remixen. Als de luisteraar alleen interesse had in dat ene nummer hoeft deze niet het volledige (dure) album te kopen, maar kan dan kiezen voor een (goedkopere) Maxi Single. Een Maxi Single bevat hierbij meestal het originele nummer op kant A en een remix op kant B. Al komt het ook voor dat beide kanten een remix zijn van het origineel.
  
  Een remix op een Maxi Single wordt overigens ook wel eens een '12 Inch (remix)' genoemd welke verwijst naar het formaat van de Maxi Single.

Om te herkennen welke van de drie soorten platen je voor je hebt kun je meestal kijken naar de sticker in het midden, toch wordt hier niet altijd alles weer gegeven, kijk dan naar de volgende details:

• De LP herken je aan de onderbrekingen tussen de groeven dit is de pauze tussen twee nummers.
• Een Single is duidelijk kleiner van formaat en heeft meestal (niet altijd) een groter gat in het midden.
• De Maxi Single heeft hetzelfde formaat als een LP maar mist de onderbrekingen tussen de groeven.
  

De verschillende platen worden ook op verschillende snelheden afgespeeld.

De snelheid waarmee je een plaat afspeelt wordt uitgedrukt in toeren of R.P.M. 'Rounds Per Minute'. of simpelweg hoeveel keer de plaat heeft rondgedraaid opgeteld in één minuut. Er zijn 4 verschillende snelheden bekend, maar tegenwoordig gebruiken we er maar twee, dit zijn 33 en 45 toeren. Het toerental stel je in naar het type plaat dat je gaat afspelen, hierover het volgende:

Een LP speel je af op een snelheid van 33 toeren.
Een Single of Maxi Single speel je doorgaans op 45 toeren.

Toch zijn er uitzonderingen, vooral als het een Maxi Single betreft, hoewel de meesten op 45 toeren worden afgespeeld zijn er ook varianten die je op 33 toeren afspeelt.

Tot slot zijn de andere snelheden (16 en 78 toeren) vooral bedoeld voor oudere type platen die tegenwoordig zelden nog worden gebruikt, 16 toeren was daarbij gebruikelijk voor platen met gesproken tekst zoals luisterverhalen of taalcursussen. 78 toeren was gebruikelijk voor oude 'bakelieten/schellak' platen.

Hoewel 16 toeren haast nergens meer te vinden zijn is het de moeite waard de 78 toeren platen nog even kort te benoemen.

Een 78 toeren plaat is van een geheel ander materiaal dan het gebruikelijke vinyl. Deze platen bestaan uit een ander soort kunststof die meestal als bakeliet of schellak wordt aangeduid. Hoewel vinyl erg flexibel is, is schellak daarentegen erg fragiel, je zou het kunnen vergelijken met glas of keramiek.

Ook heeft een 78 toeren plaat een ander type naald nodig om deze goed af te kunnen spelen. Sommige spelers hebben wel de snelheidsoptie om deze platen af te spelen maar niet de juiste naald. In de praktijk kan je deze platen wel afspelen met een naald die voor vinyl bedoeld is, maar je beschadigd hierbij niet alleen de plaat maar ook je naald.

De 78 toeren plaat zelf kan je het beste vergelijken met een single, er staat vaak maar een enkel nummer op per kant. De 78 toeren plaat komt doorgaans in drie verschillende formaten:

Verschillende formaten 78 toeren platen naast elkaar.
Van groot naar klein: 12 inch (30cm), 10 inch (25cm) en 7 inch (18cm).

Tegenwoordig worden 78 toeren platen niet meer gemaakt, al kom je deze nog regelmatig tegen in kringloopwinkels of eventueel op het internet. De muziek op deze platen is vaak minder van kwaliteit, voornamelijk doordat het materiaal sneller slijt en de platen door de jaren al vaak zijn afgespeeld. Een 78 toeren plaat die zelden gedraaid is kan overigens nog best goed klinken.

Ook past er minder muziek op een dergelijke plaat omdat het materiaal het niet toe laat om kleinere groeven te gebruiken zoals wel het geval is bij vinyl.

Het verschil tussen een 78 toeren plaat (links) en een vinyl plaat rechts, het is goed te zien dat de groeven van de vinyl plaat kleiner zijn en dichter op elkaar zitten (er past dus meer muziek op een enkele plaat).

Dezelfde platen met rechtsonder een vinyl plaat ter vergelijking.

3. Platenspelers.

Nu je weet hoe vinyl werkt en wat het de snelheden en types betreft gaan we kijken naar het grootste hoofdstuk van deze pagina: De machine die de platen afspeelt.

De platenspeler kent veel verschillende namen, veel ervan uiteraard Engelstalig:
Record player, Gramophone player, Turntable, Pick-up, Draaitafel.

Of simpelweg de naam die wij hier gebruiken 'platenspeler'.

Allereerst is het belangrijk te kijken naar het model platenspeler, er is namelijk een erg ruime keuze.
Een groot onderscheid kun je maken tussen oude 'vintage' platenspelers en nieuwe platenspelers, over het laatste segment kom ik terug in hoofdstuk 5: Aanschaf van een platenspeler. Hier kijken we vooral naar de oudere modellen.

Ikzelf heb een voorkeur naar modellen uit de jaren '70. Hieronder enkele voorbeelden van dergelijke spelers met afbeeldingen van het internet:

Bronnen:

• Akai AP-005
• Philips 22GA212
• Marantz 6300
• Pioneer PL-530
  

Zoals je wellicht kunt zien gaat mijn voorkeur uit naar platenspelers waarin hout en metaal verwerkt zitten. Dit is eigenlijk vooral omdat ik een afkeur heb naar plastic. Bovendien heeft hout een warme uitstraling dat in sterk contrast staat met het koude uiterlijk van metaal, een mooi balans als je het mij vraagt. Maar dit is niet de hoofdreden...

Spelers uit de jaren '70 zijn (naar mijn mening) de betere spelers vergeleken met hun voorgangers en nakomelingen. Het waren ook deze jaren dat vinyl veel werd verkocht en haast iedereen naar muziek luisterde via dit type media, dan wil je natuurlijk het beste in geluidskwaliteit. De platenspelers uit dit tijdperk zijn er dan vaak ook naar gemaakt, met goed geluid en de mogelijkheid om een speler hierop af te stellen.

Dit neemt niet weg dat spelers van voor en na die tijd slecht zijn, het probleem is eerder dat oudere spelers (vooral elektronisch) nog in ontwikkeling waren, waar nieuwere spelers vaak goedkoper werden gemaakt voor de massa, dit gaat dan weer ten kostte van de geluidskwaliteit.

Een simpele zoekopdracht op Google laat overigens goed zien hoe het uiterlijk van spelers is veranderd:

• Spelers uit 1960
  
• Spelers uit 1970
• Spelers uit 1980

Als je zelf gaat kijken voor een 'goede' platenspeler is het aan te raden te kijken naar modellen uit midden jaren '70 tot eind jaren '80. In het volgende hoofdstuk gaan we wat dieper in op de aanschaf van een platenspeler.

Tot slot verschilt ieder zijn smaak, een platenspeler die ik verafschuw kan ik jouw ogen een waar pracht zijn, mijn mening en tips zijn in dit geval uiteraard een simpel advies.

Nu we wat basiskennis hebben over verschillende modellen platenspelers wordt het tijd de functies van een speler te gaan bekijken, hierboven een foto van mijn huidige platenspeler. Een Akai AP-306C.

Allereerst hebben we de draaitafel zelf, deze wordt ook wel de 'platter' genoemd. Hier rust de plaat op tijdens het afspelen. Belangrijk aan de draaitafel is de mat die er op ligt.

De mat zorgt voor een stabiele ondergrond, maar nog belangrijker zorgt ervoor dat de plaat niet teveel slipt tijdens het afspelen. Om dit te voorkomen zijn deze matten vaak van rubber of vilt gemaakt om voor voldoende wrijving te zorgen. Bij een rubberen mat is het contactoppervlak tussen de mat en plaat zo klein mogelijk, dit omdat een plaat wel iets moet kunnen slippen als dit nodig is. verder zorgt minder contact met de mat ook voor minder stof op de plaat die van de mat zelf af kan komen. een mat van vilt heeft wel een volledig contactoppervlak, vilt houdt stof overigens beter vast dan rubber waardoor er minder op de plaat blijft kleven.

Een mat van rubber en vilt hebben beide hun voor en nadelen. Rubber heeft dan weinig slip wat voor stabiliteit zorgt tijdens het afspelen, maar op vilt daarentegen kan een plaat wel slippen wat vooral bij DJ's (Diskjockeys) belangrijk is als ze met een plaat willen 'scratchen', hierbij wordt de plaat opzettelijk geslipt om het typische geluid te geven dat bij scratchen hoort. scratchen betekend dan ook vrij letterlijk 'schrapen' wat duidt op het schrapen van de naald in de groef van de plaat. Bij een rubberen mat zou scratchen veel minder effect hebben en kan een plaat sneller beschadigen als deze bij dan niet goed mee slipt.

Het andere belangrijke onderdeel is natuurlijk de naald, over de naald alleen al zou je haast een compleet hoofdstuk kunnen schrijven, maar ik zal proberen het bescheiden te houden.

De naald zit verwerkt in een 'cartridge', deze zit op zijn beurt weer vast aan de arm van de platenspeler. De arm wordt ook wel de 'Tonearm' (of Toon arm) genoemd de naald wordt dan vaak een 'Pickup Needle' of beter bekend een 'Stylus' genoemd.

De cartridge waar de naald in zit kan uit de arm geschoven of geschroefd worden, wat belangrijk is gezien de naald bij gebruik slijt en dus op zijn tijd vervangen moet worden voor een nieuwe. Hierover eerst het volgende:

Er zijn verschillende typen en materialen waaruit een naald kan worden gemaakt, het meest gangbaar is diamant of saffier maar een naald kan ook keramisch zijn. het verschil zit hem in de kwaliteit en prijs. Diamant of saffier is uiteraard duurder dan keramiek, maar een keramische naald slijt veel sneller, saffier zit er een beetje tussenin maar zit qua kwaliteit dichter bij diamant en heeft dus ook een langere levensduur. Diamant is het hardst van de drie en gaat het langst mee. Omdat keramiek goedkoop is komt het vaak voor dat een goedkopere platenspeler standaard is uitgerust met een dergelijke naald. Het heeft de voorkeur om deze zo snel mogelijk uit te wisselen voor een saffieren of nog beter, diamanten naald. Een verweerde naald geeft hoorbaar slechtere geluidskwaliteit maar nog erger beschadigt ook de groeven van een plaat.

Het is lastig te zeggen hoe lang een naald gemiddeld mee gaat, als ik zelf rond zoek op het internet wordt vaak gesteld dat een goede diamanten naald tussen de 500 en 1000 uur mee gaat. Naalden van bijvoorbeeld keramiek gaan slechts een fractie van die tijd mee, denk hierbij tussen de 40 en 200 uur.

Natuurlijk is het onmogelijk bij te houden hoeveel uur je een naald hebt gebruikt. Het beste is te luisteren naar de geluidskwaliteit, als je platen minder goed gaan klinken (meer ruis of vervorming) is de kans aanwezig dat de naald aan vervanging toe is, uiteraard moet je wel kunnen uitsluiten dat het niet aan de plaat of de speler zelf ligt voordat je op zoek gaat naar een nieuwe naald. Anderzijds kan je voor jezelf een vast interval bepalen waarop je de naald uit voorzorg vervangt of deze nu nog goed is of versleten. Dit is natuurlijk afhankelijk van hoe vaak je de platenspeler gebruikt om muziek op af te spelen.

Bijvoorbeeld, je speelt gemiddeld twee platen op een dag (wat ongeveer neerkomt op een uur per dag). De naald gaat 500 uur mee, dan zou je kunnen zeggen dat je elke 1,5 jaar de naald verwisselt voor een nieuwe.

Op de vraag of je de slijtage aan de naald kunt voelen moet ik helaas nee zeggen, de naald is dermate klein dat je het verschil met je vingers niet kan voelen, bovendien is het niet verstandig de naald met je vingers aan te raken, je beschadigt hem er misschien juist sneller mee!

Een belangrijke tip die ik wel mee kan geven: Als je een platenspeler koopt waar een naald bij zit dien je die vrijwel altijd te vervangen voor je hem uitgebreid gaat gebruiken, je weet nooit hoe lang de naald al gebruikt is en of hij überhaupt nog goed is of niet, zelfs bij een gloednieuwe platenspeler kan het dus voorkomen dat de naald van goedkoop materiaal gemaakt is en dus ook snel aan vervanging toe is.

Maar dit is nog niet alle informatie over de naald zelf, niet alleen het type materiaal maar ook de vorm van de naald is een bepalende factor in het afspelen van je muziek!

(De twee getoonde afbeeldingen overigens zijn haast een kopie van de afbeeldingen op de eerste link).

[info over 'moving magnet' en 'moving coil' beschrijven] #
[link]

Goed, genoeg over de naald, de platenspeler kent namelijk nog veel meer aspecten die een belangrijke rol hebben bij het 'juist' afspelen van je muziek.

Een belangrijke functie die op vrijwel elke speler terug te vinden is, is de snelheidsregeling. Deze speler kan schakelen tussen 45 en 33 toeren.

Deze speler heeft daarnaast twee speciale functies die je minder vaak zult zien. 'Quartz lock' houdt in dat de speler zichzelf op de juiste snelheid instelt, zou je deze functie uit zetten is het nog mogelijk de snelheid handmatig af te stellen met een fijnere regeling, dit gaat via de knop rechts waarmee je de 'Pitch' regelt.

Een functie die je ook niet altijd ziet, is een zogenaamde strobe. Dit lampje schijnt op de zijkant van de platter waar nokjes op te zien zijn. Hiermee kun je aan de nokjes aflezen of de platter op de juiste en een stabiele snelheid draait. Het beste is om de werking van de strobe en de Quartz lock te laten zien met het filmpje hieronder:

We gaan nu kijken naar de toon-arm, maar in plaats van de naald kijken we nu naar het andere uiteinde van de arm, namelijk het contragewicht.

Als je een degelijke platenspeler hebt, zit er achter de arm een contragewicht, hier kan aan gedraaid worden.

Het doel van het contragewicht is het bepalen van de druk die de naald op de plaat uitoefent.
Of beter gezegd hoe zwaar de naald aan het uiteinde van de arm weegt.

Als de naald niet genoeg in de groeven drukt heb je kans dat deze over de groeven heen springt.
Maar is de druk te groot dan beschadigt de naald de groeven en uiteraard zichzelf wat je ook wilt voorkomen.

Je wilt het contragewicht dus afstellen zodat bovenstaande gevallen zich niet zullen voordoen.
Het gewicht van de naald wordt hiermee in grammen uitgedrukt, maar nu volgt de grote vraag:

Wat is het ideale gewicht van de naald?

Het kan een lastige vraag zijn om te beantwoorden, dit is namelijk van een aantal factoren afhankelijk...

• Ten eerste heeft het te maken met het type naald dat je gebruikt, de fabrikant van de naald geeft vaak aan wat het ideale gewicht van de naald moet zijn.

• Ten tweede geeft de fabrikant van de platenspeler vaak ook indicaties over hoe zwaar de naald moet wegen, het is immers deze fabrikant die bepaalt hoe het contragewicht in zijn werk gaat, hoeveel ver je hem af kan stellen en of er überhaupt een contragewicht aanwezig is!

• Ten derde is er nog de plaat zelf, niet elke plaat speelt wellicht perfect op hetzelfde gewicht, de ene plaat klinkt beter bij een halve gram meer, de andere plaat slaat sneller een groef over bij een halve gram minder, vooral dat laatste kan zich voordoen als er lichte krasjes in de plaat zitten, op deze punten is de kans groter dat de naald uit de groef springt en een groef (of meerdere) overslaat, een groter gewicht op de naald maakt deze kans kleiner, maar zoals eerder al gezegd maakt het de kans groter dat de naald de plaat beschadigd...

• Tot slot is er nog een vierde factor, dat ben jij!
  Meningen verschillen sterk als het aankomt op het gewicht van de naald, de ene zet zijn gewicht graag laag voor een langere levensduur van de plaat, de ander wilt zijn muziek misschien beter horen en zet het gewicht graag wat hoger.

Platenspelers hebben soms ook een 'Anti Skating' of 'Bias compensatie' functie, vaak als een knop uitgevoerd die je kunt draaien.

Wat zijn Anti Skating en Bias compensatie? Dat is een vraag die ik mezelf ook afvroeg toen ik er voor het eerst van hoorde.

De naam spreekt bij 'Anti Skating' een beetje voor zichzelf (als je begrijpt wat het betekent), hoewel deze functie door sommige platenspelers automatisch wordt behandeld heeft deze speler een handmatige functie.

Naast het gewicht van de naald, welke in dit geval als een verticaal aspect kan worden gezien, is Anti Skating of Bias Compensatie de afstelling voor het horizontale aspect. Zoals eerder besproken wordt het geluid van een plaat opgeslagen in beide wanden van de groef wat samen het stereo geluid maakt. Als je een plaat speelt trekt de groef als het ware de naald verder naar het midden van de plaat. Dit betekent in feite dat de naald de neiging heeft om tegen de buitenste wand te worden geduwd waardoor het stereogeluid op zijn beurt sterker zou klinken door een enkele luidspreker. In de praktijk valt dit gelukkig mee, platenspelers en daarbij de toonarm is er deels op gebouwd om dit te voorkomen, de arm waar de naald in rust is niet voor niets licht gekromd (al heeft deze kromming een andere extra reden).

In het geval van mijn Anti Skating knop stel je deze in naar het gewicht waarop je de naald hebt afgesteld, als ik hierbij de handleiding voor mijn speler raadpleeg, wordt er het volgende gezegd:

Ik citeer (en vertaal):

"Betreft de AP306C: (welke mijn speler is) Het voorgestelde stylus gewicht voor de meegeleverde stylus, RS-100 is 2 gram. (dit is de betreffende stylus op mijn speler) In het geval van invloeden van buitenaf is het eventueel gewenst dit gewicht te verhogen voor extra stabiliteit."

"Stel de Anti-skating knop in op het overeenkomend gewicht van de stylus"

Dus in feite is het hier de fabrikant van de speler, (welke ook de fabrikant is van de naald) die mij aanraad een gewicht van 2 gram aan te houden en de Anti Skating hier dus ook op in te stellen.

Deze instellingen kunnen dus op andere type spelers en type naalden afwijkend zijn.
Hierbij moet ik ook maar eens toegeven dat ondanks alle informatie die ik nu gegeven heb, ik mijn eigen (nog originele naald) nog nooit heb vervangen, zelfs niet na het spelen van een onbekend aantal platen...
Gezien deze speler ergens tussen 1978 en 1980 gebouwd is, kan beteken dat de naald (mits nog origineel uit de fabriek) minstens 42 jaar oud is in 2022...

Desondanks moet ik toegeven dat het geluid van mijn speler (en dus ook de naald) nog kraakhelder zijn. Ik durf dus te zeggen dat de naald die er nu op zit nog niet ver genoeg versleten is om te moeten worden vervangen. Al denk ik er wel steeds vaker aan te gaan kijken voor een nieuwe (betere) naald, maar wetend dat hier een aardige prijs aan kan hangen ben ik nog niet overstag en gebruik ik nog altijd dezelfde naald.

Wederom komt hier naar voren dat het uiteindelijk aan de gebruiker zelf ligt hoe je, je platenspeler wilt gebruiken en in wilt stellen. In mijn geval is het de prijs die mij er toe drijft dezelfde naald en huidige instellingen aan te houden.

Bovendien staat mijn naaldgewicht niet op 2 gram, maar op 1,2 gram. De Anti Skating staat dus ook op 1.
Het is denk ik aan de koppigheid van de mens dat ook ik me schuldig maak aan het niet luisteren naar wat geadviseerd wordt, ik doe lekker zelf waar ik me goed bij voel...

Maar goed, genoeg over mijn eigen koppigheid. Er is nog altijd meer aan een platenspeler dat het benoemen waard is.

Naast alle bijzondere en belangrijke functies, zijn er nog opvallende verschillen te benoemen waar platenspelers zich van elkaar onderscheiden. Mijn model platenspeler is een zogenaamd 'semiautomatisch' type. Dit houdt voor mij in dat ik het klaar zetten van de naald boven de plaat zelf moet doen, het neerzetten doet de speler zelf als ik de onderste schakelaar bedien. Als de plaat afgelopen is gaat mijn arm uit zichzelf terug naar de rustpositie op het standaard. Tijdens het afspelen kan ik er daarna nog voor kiezen het spelen te pauzeren door de bovenste schakelaar om te zetten.

Naast semiautomatisch is er ook nog volautomatisch en uiteraard volledig handmatig.

Bij volautomatisch zou het in theorie voldoende moeten zijn om een plaat op te zetten en een knop in te drukken waarna de arm en speler de rest uit zichzelf doen.

Bij handmatig is het aan de gebruiker om de arm naar de plaat toe te brengen en de naald in de groef te zetten en deze er zelf weer af te halen als deze klaar is met spelen.

Daarnaast kennen alle drie de types ook nog verschillen in hun eigen categorie, waaronder:

• Automatisch stoppen van afspelen aan het einde van de plaat (kan bij handmatige spelers verschillen).
• De naald terug naar de beginpositie aan het einde van de plaat (verschilt bij semiautomatische spelers).
• Het opzetten van de naald (verschilt bij semiautomatische spelers).
• Het starten van de platter (verschilt bij alle drie de typen spelers).
• Herkennen van verschillende formaten platen (verschilt bij volautomatische spelers).
• Zien van verschillende nummers op de plaat (verschilt ook bij automatisch spelers).

Het is helaas niet de meest duidelijke foto, maar dit komt omdat ik deze platenspeler inmiddels niet meer heb.
Deze speler (de Pioneer PL-X430) is een zogenaamde 'tangentiële' platenspeler. Hiermee wordt bedoeld dat de naald en arm van de speler zich horizontaal verplaatst over de plaat.

Met deze twee prachtige tekeningen kunnen we het wat beter in kaart brengen.
Bij een 'standaard' platenspeler beweegt met de arm met een flauwe bocht naar het midden van de plaat tijdens het afspelen. In sommige gevallen heeft de arm ook een knik waar anderen juist recht zijn.

Een tangentiële speler heeft een rechte arm die met de groef mee schuift naar het midden toe.
Dit type speler is zover mij bekend altijd geheel automatisch omdat de arm met een motor meebeweegt als deze verder naar het midden van de plaat beweegt en dus niet met de hand kan worden verplaatst.

Het laatstgenoemde is een type speler die wat later op de markt kwam toen de techniek het toe liet. Hierbij komen ook weer andere functies die nodig zijn voor het bedienen van dit soort spelers. Het belangrijkste hiervan is het type plaat dat je wilt spelen. In plaats van dat je zelf de naald op de plaat zet, kies je het formaat plaat via een knop. De speler weet dan zelf waar hij de naald moet neerzetten.

Het is door de matige resolutie misschien lastig te zien, maar naast de snelheid moet je hierdoor dus ook het formaat van de plaat selecteren. In dit geval 17 cm voor een single of 30 cm voor een LP of Maxi Single.

Dit soort spelers zijn interessant als je zelf niet teveel wilt doen om een plaat af te spelen, het nadeel hiervan is wel dat bijvoorbeeld een afwijkend formaat of type plaat hier niet goed op kan worden afgespeeld. Ook zijn de mogelijkheden van het afstellen van dit soort spelers weer anders of helemaal niet mogelijk.

Naast de tangentiale spelers zijn er natuurlijk nog meer spelers met hun eigen unieke functies. Om dit hoofdstuk af te ronden nog een aantal speciale of juist normale functies die we nog niet benoemd hebben:

Afstel optie voor de hoogste van de arm en naald.

Fijne geluidsinstellingen, vooral van toepassing bij spelers met een ingebouwde versterker.

Afwijkende snelheidsinstellingen.

Externe of ingebouwde versterker en/of luidsprekers die zelfs mogelijk op buizen of transistoren werken.

[fotos intern van directe of riem aangedreven platenspelers] [wellicht dit juist wat dieper beschrijven]. #

Spelers met ingebouwde en afstelbare vering onder de platter om schokken van buitenaf op te vangen.

Of spelers met dezelfde soort functies maar dan op een andere manier uitgevoerd, zoals hier met Anti Skating of de eerder genoemde Bias compensatie met uiteindelijk hetzelfde doel.

Kortom, een platenspeler is niet zomaar een 'platen speler'. Er zijn zo verschrikkelijk veel opties en instellingen waar je rekening mee moet houden dat het haast onmogelijk is om ze allemaal te benoemen. Een grote aanrader is daarom om voor aanschaf van een speler onderzoek te doen naar welk type het beste bij jou past. Wat meestal helpt bij het kiezen van de juiste speler is te kijken naar het jaartal waarin de speler is ontworpen en gefabriceerd, oudere spelers hebben vaak opties die nieuwere spelers niet hebben en vice versa.

Daarnaast helpt het vaak ook om op de voorhand op internet te kijken naar de handleiding, zo krijg je vaak al een duidelijker beeld van het model speler dat je wellicht wilt gaan gebruiken en kan je, je voorkeuren afstemmen om tot de juiste keuze te komen.

Iedereen heeft andere smaken als het op het afspelen van vinyl aankomt, de ene doet liever alles handmatig, de ander wilt zo min mogelijk moeite doen om een plaat af te spelen.

Nu je weet wat er allemaal kan komen kijken bij het afstellen en gebruiken van een platenspeler is het aan jou om de juiste speler op de juiste (of je eigen manier) af te stellen en platen mee af te spelen.

Laat je overigens niet afschrikken door de vele mogelijkheden die er zijn. Veel van de genoemde afstellingen hoef je slechts een enkele keer te doen waarna het algemeen gebruik van een speler heel simpel is.
Als je eenmaal gewend bent aan je platenspeler, wat vrij snel kan gaan stelt het nog weinig voor om een plaatje af te spelen.

Je zult uiteindelijk merken dat het meeste werk ligt in het pakken van een plaat, deze uit de hoes halen en op de speler leggen. En deze uiteindelijk weer netjes opbergen na gebruik. De speler doet dan de rest van het werk zodat jij met plezier kunt genieten van je favoriete artiesten of bands.

In hoofdstuk 5: Afstellen van een platenspeler. Gaan we dieper in op veel van de functies die hierboven zijn besproken, we gaan dan dieper in op het daadwerkelijk gebruiksklaar maken van een platenspeler voor algemeen gebruik. Maar eerst gaan we in het volgende hoofdstuk (hoofdstuk 4) kijken naar hoe we een dergelijke speler aan moeten sluiten op je versterker.

4. Aansluiten van een platenspeler.

5. Afstellen van een platenspeler.

Onderwerp moet nog beschreven worden, de tekst hieronder staat alvast op zijn plek en wordt nog verder uitgewerkt (bevat momenteel geen nuttige informatie).

Voor het afstellen van het gewicht van de naald is er een speciale weegschaal.
In dit geval een "Electronic Balance Mecahanism"...

Even opnieuw...
In dit geval een "Electronic Balance Mec hanism"...

Afijn je snapt het idee, het is overigens nu pas voor het eerst dat ik deze typfout zie ondanks dat ik dit ding al 5 jaar in mijn bezit heb...

6. Onderhoud van vinyl.

7. Nieuw vinyl aanschaffen.