Reparatie: Pioneer JT-215A

Ik ben altijd al een beetje gek geweest op mechanische uurwerken, als je deze dan ook nog in een 'flipklok' uitvoering te pakken kan krijgen en deze kan combineren met je HiFi uitrusting is het plaatje compleet. Hij komt met wat kuren, het uurwerk zou niet werken, een van de knoppen mist en een ander zou vast zitten. Ook zijn er gaten geboord op de bovenkant van de kap. Maar mede hierdoor kon ik hem schappelijk overkopen (goedkoop zijn ze niet) en de zeldzaamheidsfactor maakt het een moeilijk apparaat om aan te komen. Toch staat hij hier nu, dus laten we snel verder kijken.

08 augustus 2019

We gaan weer aan een apparaat werken dat op netspanning werkt. Ik moet metingen verrichten als de spanning er op staat en de vele open delen maken het samen met de metalen behuizing niet makkelijker. De mechanische werking is ook fragiel en het is niet makkelijk om aan vervangende onderdelen te komen. Werk voorzichtig en alleen als je voldoende kennis hebt. Ik ben niet verantwoordelijk voor wat dan ook, volg de stappen op, op eigen risico!

Tijdens de reparatie moet ik onderdelen gaan vervangen, de nieuwe onderdelen zijn met zware machines gemaakt, deze zijn niet opgenomen in de gereedschappenlijst.

We beginnen met het instellen van het voltage en vervangen de stekker voor een Europees model. 

Het verzetten van de ingangsspanning is niet moeilijk, met een grote platte schroevendraaier halen we de zekering eruit en kunnen dan ook de plug voor inkomende spanning uitnemen. De zekering piep ik even door en is nog goed. Opschrift zegt 1 Ampère. De plug zet ik op 220V, dit is de oude Nederlandse netspanning, tegenwoordig is dit 230V maar dit levert geen problemen op, veel oudere apparaten (in Europa) werken nog op 220V.

De eerste keer is altijd 'spannend' start hij normaal op of eindigt alles hier met een grote klap. Gelukkig gebeurt het laatste niet. Ik zie een flauw lampje branden onder het uurwerk (een neonlampje zoals je die terugvindt in stekkerdozen). Rechts brandt een rood lampje als indicator dat hij zijn spanning naar de uitgang stuurt (dit betekent dat apparaten die aangesloten zouden zitten ook aan staan).

We controleren alle knoppen. Hoewel de verkoper gezegd heeft dat één van de draaiknoppen vast zou zitten, is dat bij mij niet het geval. De missende knop kan ik alsnog bedienen met de kleine punttang.

Voor nu stel ik de klok in op de huidige tijd en kijk toe, ondertussen luister ik of ik iets hoor tikken en controleer of het tandwielwerk binnenin beweegt. Geen actie te zien...

Tijd om de boel door te meten.

Ja juist, een wirwar van draden, gelukkig is merendeel gekleurd wat het zoeken makkelijker maakt. De motor van het uurwerk en het neonlampje werken beide op 120VAC een kleine omvormer zet namelijk de inkomende spanning direct om. Het indicator-lampje heeft een weerstand dus werkt op een nog lager voltage.

De metingen geven weer wat ik verwachten zou. Dit geeft aan dat de motor wel spanning krijgt.

Klein puntje van aandacht. de metingen die je hier ziet heb ik in scene gezet. De metingen heb ik vooraf gedaan en de multimeter op Hold gezet, er staat dus op de foto's geen spanning op het apparaat, foto's maken met de ene hand en meten met de andere is mij iets te gevaarlijk... Anderzijds ben ik nog steeds fout bezig, sieraden... Excuses voor mijn ongepaste handeling.

Nee serieus, houd geen sieraden aan als je dit doet. Als je ring van je vinger zou glijden of je horloge los zou komen kan dat verkeerd aflopen.

Ik zoek op het internet ondertussen naar een handleiding maar deze is nergens te vinden, er wordt wel veel naar gevraagd door anderen maar zonder succes.

Her en der lees ik van anderen ook over defecten: uurwerken die vast zijn gelopen, motoren die 'gefrituurd' zijn en veel andere problemen.

We gaan een niveau verder en halen het hele apparaat uit elkaar, de draden zijn kort dus kan ze niet ver van elkaar scheiden. Op deze manier kan ik mogelijk uitsluiten waar het probleem zich bevind, ik begin bij de motor.

We zien hier de schakelaar voor de te kiezen frequentie (Hertz), deze zit vast met een Seegerring ik heb daar geen gereedschap voor dus gebruik een punttang om deze los te maken, uiteraard schiet hij weg en verdwijnt onder mijn bureau... Even zoeken en ik vind hem gelukkig weer. Mijn idee was om de plastic behuizing eraf te halen maar besluit het eerst zo aan te kijken. Ik controleer nogmaals of er nergens contact wordt gemaakt en zet de spanning er weer op.

Eerst kijk ik waakzaam toe of ik iets zie bewegen, ik realiseer me al snel dat de overbrenging naar het tandwiel zo gebouwd is dat de beweging minimaal is, te klein om met het oog te zien. Luisteren naar tikjes of iets dergelijks levert ook niets op, de beweging van de motor is te fijn hiervoor.

Als ik mijn vinger op de plastic behuizing leg voel ik een trilling, dit is goed nieuws maar geeft nog geen uitsluitsel. Een andere techniek is om er een schroevendraaier tegen aan te houden en het uiteinde tegen het oor te houden, op deze manier hoor ik het gezoem.

Ook voel ik dat de motor warm (nog niet heet) is geworden, wederom indicaties maar geen zekerheid van een juiste werking.

Nu de motor losgekoppeld is, controleer ik of het uurwerk zelf nu vrij bewegen kan (niet vast zit of stroef loopt). Hij draait inderdaad vloeiend, hier zit het probleem gelukkig niet.

Om toch te zien of de motor draait doe ik een klein dotje vet op het tandwiel, maak een foto van de huidige stand en zet er spanning op. Tijd kan wellicht duidelijkheid geven over de staat van de motor.

Als hij juist werkt zal over een paar minuten het tandwiel moeten zijn verschoven. Wat af te lezen is aan de positie van het dotje vet. Is hij kortgesloten of wordt hij te warm dan kan ik hem hierna weggooien.

Op het internet snuffel ik naar een eventueel vervangende motor, het is een apart exemplaar en heb geen hits op het internet. Ik zoek nog even verder naar onderdelen voor de timer zelf, maar helemaal niets. Het is dus hopen dat de motor werkt of wellicht te repareren is...

Ik controleer later de temperatuur nogmaals, de motor is iets warmer geworden maar ik heb niet het idee dat hij 'te' warm is, wat overigens moeilijk te zeggen is.

Ik strip de uiteinden van het snoer weg en vertin deze, vervolgens haal ik de stekker uit elkaar. Ik moet hierbij zeggen dat de witte behuizing ontiegelijk stinkt! Het is uiteraard de nieuwigheid van het kunststof, een vies chemisch luchtje hangt hieraan.

Ondertussen is er genoeg tijd verstreken om te zien of de motor werkt. Ik controleer de stand van het tandwiel en zie dat deze niet verschoven is, de motor is waarschijnlijk defect of zit vast. In het laatste geval is er kans dat ik hem nu net gefrituurd heb...

Gezien hij trillingen maakt en warm wordt vermoed ik toch iets van een vastloper in het tandwielwerk dat verscholen gaat onder de plastic behuizing. Tijd om die dan maar eens open te halen, uiteraard haal ik wel de spanning er eerst vanaf!

Oeps... Helaas had ik weinig mogelijkheden, de kunststof kap zat op een manier vastgeklikt dat ik deze niet van buitenaf los kon krijgen, de enige optie was om een paar stukjes af te breken en van binnenuit de kap open te duwen. Dit lukte maar omdat het plastic zo stijf is geworden (is immers ook 40 jaar oud). Brak er meer af dan ik hoopte. Toch is hij nog bruikbaar en wellicht kan ik er nog wat moois van maken als ik hem weer in elkaar zet.

Nu met de kap verwijderd hebben we vrij zicht op het binnenwerk, het eerste dat mij opvalt is dat het tandwiel onder die van de zwarte beschadigd is (rood omcirkeld), er zit een barst in. Hierdoor heb je kans dat dit laatste witte tandwiel zijn beweging niet goed overbrengt op de as zelf, hierdoor draait de zwarte wellicht niet mee.

Verder heb ik opgemerkt dat als ik aan de metalen kap onder draai ik het hele tandwielwerk kan draaien. bij het testen zag ik deze ook niet draaien, de metalen kap heeft gaatjes aan de onderzijde, ik vermoed dat deze kap voor ventilatie zorgt tijdens het draaien en dus direct met de centrale as is verbonden. Ik heb dus de volgende twee vermoedens.

De laatste overbrenging werkt waarschijnlijk niet door de gebroken naaf van het tandwiel.

Ik heb de metalen kap niet zien draaien bij het testen, vermoed dat de motor stuk is of vast zit

Het probleem van de overbrenging kan ik makkelijk oplossen, als ik het zwarte tandwiel heen en weer beweeg zie ik de witte eronder meebewegen zonder speling, ik kan de zwarte ook niet te ver draaien omdat de rest van de overbrenging te zwaar is daarvoor. Dit is een goed teken, de naaf brengt nog steeds beweging over naar de as. uiteraard draait alles nu zonder de belasting van het zware uurwerk zelf, als ik hier iets van superlijm op aan kan brengen en met een tang de breuk dicht kan houden kan ik dit waarschijnlijk wel maken.

Dat de motor niet in beweging komt is meer zorgwekkend, een vervanger is er niet en een defecte motor is lastig te repareren, ik hoop nog dat het een simpel mankement is maar vrees erger.

Bij het testen viel me immers op dat er trilling aanwezig was en warmte-ontwikkeling, de motor zou wellicht nog werken maar vast kunnen zitten, ik zal de motor eens goed moeten onderzoeken op wat er mis mee kan zijn.

Hierop heb ik raad gevraagd aan een collega van mij, die vertelde mij dat de motor problemen kan hebben met zijn aanloop (het letterlijk in beweging komen vanuit stilstand), dit is immers het zwaarste moment voor de motor. Eenmaal op gang zou hij wel eens kunnen werken. Bij de eerdere test kon ik hier niets op aanmerken maar besluit het nog eens te proberen, en ja hoor! Ik geef de motor een klein helpend handje en hij komt op gang! Hij werkt dus nog, heeft alleen moeite met op gang komen.

Na wat extra onderzoek over het type motor kom ik erachter dat deze permanente magneten bevat. Maar laat je niet voor de gek houden, geen één magneet is echt permanent.

invloeden als warmte, piekstromen en leeftijd kunnen inspelen op deze magneten en hem verzwakken, het was me al opgevallen dat het apparaat vaak te warm is geweest (er zaten namelijk lichte roetplekken op de behuizing). Kans is dus groot dat deze magneten verzwakt zijn door warmte waardoor de motor niet meer over zijn aanloop kan komen. De vorige eigenaar heeft hem waarschijnlijk jaren achtereen aan gehad.

Voor nu repareer ik de breuk in de naaf met secondelijm, een heel klein dotje lijm is voldoende, afknijpen met een punttang is niet mogelijk deze blijft dan waarschijnlijk vastplakken aan de naaf. Ik smeer de tandwieltjes met een beetje vet en druppel wat fijne olie op de centrale as van de motor.

Ik zet een opstelling op waarbij mijn hulpje de motor vasthoud en ik hem een uurtje of twee laat draaien, op deze manier kan het vet en olie goed uitgesmeerd worden. Ik heb gemerkt dat eenmaal op gang de motor na een korte stilstand weer makkelijk op snelheid komt. Maar als deze een tijdje heeft stil gestaan is het weer nodig hem op gang te duwen.

Op het werk hebben we een gaaf apparaat liggen om toerentallen mee op te meten, in deze opstelling gebruik ik de laserfunctie en plak een stukje reflecterende tape op de motor. Het toerental wordt weergeven als het magische getal 333.3 RPM. Het is dan niet de meest accurate methode om dit te meten maar wel een goede richtlijn, hij draait ook stabiel, het toerental verandert niet tijdens het meten.

Keer op keer test ik de motor, ik zet hem aan, slinger hem op gang, zet de tijd goed en laat hem een aantal uren draaien. Bij elke controle die ik doe loopt hij tot op de minuut goed met de echte tijd. De motor is dus zo slecht nog niet.

Ondertussen ben ik alweer een maand verder en heb nog genoeg te doen aan de behuizing. Ik laat het probleem van de motor even voor wat het is en ga de andere punten aanpakken.

De kap is doorboord en zit vol met krassen, ik kan een geheel nieuwe kap maken maar ben daar teveel tijd voor kwijt, ik besluit hem te hergebruiken. Schuur de oude lak eraf, de deuken rondom de gaten sla ik weer plat. Tot slot slijp ik een groot vierkant gat bovenop de kap. Het apparaat wordt veel te warm en heeft geen ventilatie dus zal ik die er zelf aan toe moeten voegen. Het apparaat gaat er hierdoor anders uitzien en zal waardeverlies met zich meebrengen, maar mijn grootste waarde is een werkend apparaat dus gaat dat voorop.

Voor de bovenkant maak ik een nieuwe plaat, het gat kan ik natuurlijk niet open laten, hier heb ik een stuk gaas voor.

Met de hand vijl ik de randen van het gat tot deze perfect vierkant is, nu voeg ik de delen samen met een speciale montagekit. Nu de behuizing weer enigsinds aantoonbaar is kan ik hem in de lak gaan zetten.

Het gaas plak ik af met schilderstape en zet de rest in de primer. zodra deze droog is ga ik hem weer zwart spuiten.

Terwijl de behuizing droogt kijken we even naar de knoppen op de timer: 

Op het internet kun je gelukkig een breed assortiment knopjes vinden, er eentje vinden die er precies op lijkt en die past wordt alleen moeilijk. Maar er is nog een andere optie, ik kan ze ook zelf maken!

En in een flits staan er drie nieuwe knopjes op tafel! Volledig van RVS en geheel zelf gemaakt! in het echt zijn er enkele uren aan werk vooraf gegaan.
Ik heb gebruik gemaakt van de draaibank om de knoppen te maken, enige kennis is hierbij wel vereist. Hieronder een versneld filmpje waarop ik één van de nieuwe knoppen maak.

Ik moet vermelden dat ik de draaibank niet vaak meer gebruik, hierdoor heb ik bepaalde hulpstukken met elkaar verward en ben zelf nog niet te spreken over de kwaliteit.

Het lukte me niet in een keer, rechts twee mislukte knoppen, ze zien er goed uit maar passen net niet op het apparaat. De meest rechtse zie je op het filmpje terug.

Hier de oude plastic knoppen naast de nieuwe metalen.Ze lijken niet geheel op elkaar maar in mijn geval was alleen de vorm belangrijk.

Ik heb de knopjes natuurlijk niet zomaar vanuit het hoofd gemaakt. Achter de schermen heb ik alles eerst uitgetekend en de maten opgeschreven. Voorbereiding is het halve werk zeggen ze wel eens.

Met deze nieuwe werkende knoppen, komen we terug op de motor.

Ondertussen zit de eerste zwarte laag er op, stiekem kan ik niet wachten tot hij af is maar ga hem voor de zekerheid hierna nog twee extra lagen geven, de spuitbus die ik gebruik is niet van hoge kwaliteit en uit ervaring weet ik dat de lak snel beschadigen kan, tenzij je er voorzichtig mee omgaat. Ik had een dure spuitbus kunnen halen maar zo vaak gebruik ik die dingen niet en goede lak is echt niet goedkoop.

De herfst komt nu ook goed op gang, zonnige dagen worden zeldzaam en de komende dagen wordt er steeds meer regen verwacht, ik zal op moeten schieten.

Enkele dagen later gaat de tweede laag erop, hier staat hij al een goed uurtje te drogen.

Tot slot de derde en laatste laag, hier net aangebracht.

Na een paar uur drogen en een half uur nadat ik hem binnen heb gehaald, breken de wolken open. Net op tijd dus! Ik laat de behuizing nog een nacht drogen om hem morgen in elkaar te gaan zetten.

De schilderstape heeft zijn werk goed gedaan, de beetjes verf die er alsnog doorheen zijn gekomen haal ik weg met een metaalborstel.

Zie hier het eindresultaat!

Nog mooier is als je deze twee naast elkaar zet. In de handleiding van de CT-F1000 Cassettedeck wordt deze timer immers als voorbeeld gebruikt. Hij sluit naadloos aan met het apparaat, ze zijn ook rond dezelfde periode gebouwd.

Voorlopig zal ik nog even moeten aankijken of hij goed blijft lopen. Maar heb er redelijk vertrouwen in. Het was een leuke uitdaging en ben blij met het resultaat!

20 oktober 2019

Gerelateerde pagina's:

• geen :-/