Wega B4610 (deel 1)

17 januari 2023

Vandaag op de werkbank staat niet zomaar een machine, maar een waar beest om te aanschouwen! Het is de Wega B4610 ook wel een 10 Inch bandrecorder genoemd vanwege de doorsnede van de banden. Deze monster van een machine is toe aan een grondige onderhoudsbeurt maar voor we hier aan gaan beginnen nemen we even de tijd om het apparaat van dichtbij te bekijken samen met wat informatie over de werking en hoe hij hier terecht is gekomen.

Voor wie het niet weet, Wega is eigenlijk een zustermerk van Sony. Gekker nog wie op internet zoekt naar de Sony TC-755 komt haast hetzelfde type bandrecorder tegen met als grootste verschil het uiterlijk. De Wega B4610 is in weze dan ook een zwarte versie van de TC-755 (welke in zilver uitgevoerd is). Verder zijn er nog kleine verschillen onderling die zich beperken tot de vormgeving.

Omdat de twee zo veel op elkaar lijken maak ik voor het beschrijven van de functies gebruik van de handleiding voor de Sony TC-755.

(Klik op de afbeeldingen voor een vergroting)

Deze functie alleen is al bijzonder te noemen, zou de tape bij het afspelen tegen de randen van de spoelen wrijven kun je met deze schroef de hoogte van de tape aanpassen. Deze functie zit overigens op beide kanten van de machine.
De drukhendel zorgt ervoor dat de tape op spanning wordt gehouden. Daarnaast is de hendel ook een sensor waardoor de machine weet of er tape langs loopt of niet. Als er geen tape meer langs de hendel loopt zakt deze naar beneden waardoor de machine automatisch afschakelt.
De pauzeschakelaar remt de spoelen tot een stilstand, de motor blijft overigens wel draaien. Hierdoor kun je het afspelen of opnemen direct starten wanneer de pauzeschakelaar weer omhoog gezet wordt.
Een belangrijke functie is de snelheidsinstelling. Op deze bandrecorder zijn ze in centimeters uitgedrukt. 19cm staat voor de hogere 7½ IPS waar 9.5cm voor 3¾ IPS staat (IPS staat overigens voor Inch per seconde, de afstand in tijd die de tape aflegt).
Ook belangrijk is het formaat van de spoel. 26.7cm staat voor de grote 10" banden waar 17.8cm staat voor de 7" banden.

De bekende functies zitten zich rechts op het apparaat. terugspoelen, stoppen, afspelen en vooruit spoelen.

Deze schakelaar wordt gebruikt om de machine in de opnamestand vast te houden.
Het vasthouden van de opnamestand gebruik je nadat je de twee knoppen voor de op te nemen kanalen heb ingedrukt. De knoppen zijn afzonderlijk uitgevoerd zodat het linker en rechter kanaal apart kan worden gebruikt voor mono opnamen, uiteraard kunnen ze ook tegelijk bediend worden voor een stereo opname.
De equalizer gebruik je naar het type tape dat gebruikt wordt. Zo is er de standaard ferro (Normal). verbeterde ferro (Special) en tot slot de ferro chroom combinatie (Fe-Cr).
De bias selectie wordt gebruikt samen met de geselecteerde snelheid van de tape. De bias regeling bepaalt het volumeniveau waarop wordt opgenomen. De functie van de bias is het verminderen van ruis bij afspelen en opnemen.
De Mic Attenuator is een functie die gebruikt wordt als je opneemt met de microfoon. De schakelaar gebruik je om het volumeniveau van de microfoon te verschalen. Zou een microfoon bij opname erg hard binnenkomen kan de attenuator worden gebruikt om deze naar een acceptabel niveau te brengen.
Gek genoeg zijn aansluitingen niet in de handleiding beschreven, in dit geval de aansluitingen voor de microfoon(s).
Volumeregeling van de microfoon(s). Uitgevoerd als twee afzonderlijke knoppen op elkaar.
Volumeregeling van het binnenkomende geluid via een externe bron (niet microfoon). Ook deze knoppen zijn in tweevoud uitgevoerd om beide kanalen apart te regelen.

Met deze schakelaars kun je kiezen om tijdens het opnemen te luisteren naar het inkomende geluid (bron), of het geluid van de tape zelf.
De powerknop, hiermee schakel je het apparaat in.
De volumeregeling voor het uitgaande geluid.
Aansluiting voor de koptelefoon.

Uiteraard mogen de grote VU-meters niet missen, deze weergeven het volume van het geluid in decibel (boven) en verzadiging in procenten (onder).

Onder de meters zitten twee stelschroeven die je kunt gebruiken om de meters af te stellen als deze zouden afwijken.

In het midden van het apparaat zit de tikkenteller. Deze houdt de stand van de tape bij in Inch per seconde.

Tot slot is er natuurlijk nog de achterzijde. Hier vinden we de aansluitingen voor de spanning en audio.

Met het overzicht achter de rug, is het tijd te gaan kijken naar wat het apparaat mankeert. Hieronder een kort filmpje waarin ik de machine test voor ik ermee aan de slag ga.

Het probleem is vrij makkelijk te vinden, de pinch rollers schakelen niet in als ik het apparaat aan zet. Dit zou veel verschillende oorzaken kunnen hebben. Maar met wat begeleiding zijn de rollers toch in de juiste positie te krijgen. Het lijkt er sterk op dat de mechanische delen van de rollers vast geplakt zitten, dit is te zien aan het feit dat de rollers wel reageren op het in- uitschakelen maar gewoonweg niet van hun plek kunnen komen.

De taak is dus dit deel van het mechanisme weer gangbaar te maken, hiervoor moet ik de machine gaan demonteren tot het punt dat ik de diverse onderdelen opnieuw kan smeren.

Verder werkt het apparaat overigens nog redelijk goed, het draaien van de banden gaat soms wat slordig maar verder is er eigenlijk weinig aan te merken.

Kortom, het duidt er op dat dit een vrij degelijk gebouwde machine is, zelfs na zoveel jaren dienst en menig jaren stilstand springt hij nog altijd tot leven als je hem aanzet en met wat hulp is er daadwerkelijk nog goede kwaliteit geluid uit te krijgen.

Ik zou het bijna vergeten te vermelden, de bandrecorder heeft ook zijn (semi) originele plastic kap. Hoewel het de juiste type kap is voor over de bandrecorder staat er rechtsboven het merk Sony. De kap komt dus waarschijnlijk van een Sony TC-755 af. Dat er een kap aanwezig is en zelfs zonder diepe krassen of scheuren is overigens vrij uniek te noemen.

Tijd om te beginnen aan de demontage, als eerste gaan de NAB adapters er af. Dit doe ik door de bovenste ring tegen de klok in te draaien (1). Hiermee draai je intern een set met klemmen los (2 & 3). Hierna trek ik de as in het midden omhoog en draai deze om de adapter vrij te maken (4) Deze kan er daarna afgenomen worden (5).

Hierna neem ik de kap af die over de koppen zit. Deze zit met twee opvallende schroeven vast. Normaal gesproken zou hier speciaal gereedschap voor nodig zijn om deze los te krijgen. In mijn geval zitten deze met de hand vast gedraaid dus kan ik deze ook zonder gereedschap los draaien.

De kap er onder zit met frictie vast op twee pinnen, met wat begeleiding kun je deze er zo met je handen af halen, er komt geen schroef bij te pas. Hierna hebben we een duidelijk beeld van het gedeelte waar de tape gelezen, geschreven en gewist wordt. Evenals een deel van het transport die de tape langs de koppen begeleid.

Interessant om te zien is het Sony logo op het gegoten stuk metaal. Hoewel we hier een Wega hebben staan is hiermee duidelijk te zien dat we eigenlijk met een vermomde Sony machine bezig zijn.

Daarnaast is het ook bijzonder te benoemen dat de Pinch Rollers niet van het gebruikelijke rubber zijn gemaakt maar van plastic. Dit is iets wat ik voor het eerst zie en het bevalt me stiekem wel. Plastic vergaat niet zo snel als dat rubber doet. Deze pinch rollers zullen dus zeker nog een flink paar jaar mee gaan vergeleken met hun rubberen tegenhangers. Het betekent wel dat de rollers stevig tegen de capstan moeten worden gedrukt tijdens gebruik om grip op de tape te hebben.

Als volgende stap gaat het paneel los waar de hoofdbediening zit. Twee schroeven houden dit paneel op zijn plek. Bij het afnemen moet er op gelet worden dat deze ook vast zit geplakt aan beide uiteinden. De plakkende substantie is na de vele jaren nog erg 'plakkerig' het paneel moet dus met beleid worden afgenomen om te voorkomen dat deze gaat buigen.

Hierna is het hoofdpaneel aan de beurt, maar niet voordat we de drukhendels er eerst af halen. Ook deze zit met een speciale schroef vast. Deze keer krijg ik ze niet met de hand los dus probeer het eerst met twee priemen. Ook dit wilt niet lukken en ik moet kijken voor alternatieven. uiteindelijk lukt het mij door een griptang te gebruiken waartussen ik een watje klem, hiermee beschadig je de schroef niet. Ik draai de tang een klein slagje tot ik voel dat de schroef los komt, hierna draai ik de schroef met de hand er af waarna de hendel ook los kan. Dit doe ik uiteraard voor beide hendels.

Het hoofdpaneel kan nu gedemonteerd worden. Deze zit vast met vier schroeven die in de hoeken van het paneel zitten. Na het los maken an de bovenste twee schroeven komt er een klein paneeltje los aan de bovenzijde. Normaal gesproken zit deze ook vastgeplakt maar in mijn geval kwam deze al los te zitten. Na de schroeven zit ook het grote paneel vast met plakstrips. Deze zijn nog erg sterk dus moet ik het paneel heel voorzichtig zien los te trekken zonder iets te verbuigen. Het apparaat heb ik inmiddels plat liggen om dit met beleid te kunnen doen. Het paneel komt uiteindelijk los en til deze zo recht mogelijk op zodat deze niet blijft hangen achter de vele assen die er doorheen steken.

Met het hoofdpaneel los kijken we op een vrij naakte Wega B4610. Hiermee hebben we goed zicht op menig mechanische en elektrische delen die de machine rijk is. Hierbij zien we ook de twee riemen zitten die het apparaat rijk is.

Nu we op een punt zijn dat we echt kunnen beginnen met de werkzaamheden, maken we even een overzicht van wat er precies moet gebeuren aan deze machine:

De riemen zullen beide worden vervangen. De dunne riem voor de tikkenteller is hoognodig toe aan vervanging. De dikke riem voor het transport is in betere staat maar gezien ik de nieuwe riemen als een set heb gekocht zal ook deze vervangen worden. Bovendien zijn er ook slijtagesporen te zien waardoor de kans op slip groter is.

De mechanische delen krijgen ook aandacht, de vele scharnierende punten krijgen nieuw vet en indien nodig stel ik deze opnieuw af.

Inwendig en uitwendig maak ik de machine schoon, de buitenzijde is in het algemeen erg plakkerig en er zijn plekken waar een ander plakkerige vloeistof te vinden is waarvan ik de oorsprong nog niet heb achterhaald. Verder zit er inwendig veel gruis, merendeel afkomstig van de remmen die onder de spoelhouders zitten.

De belangrijkste werkzaamheden zullen overigens plaatsvinden rondom de koppen en de aandrijving van de tape welke ik voor nu 'het weergavedeel' noem. Dit deel zal waarschijnlijk geheel uit elkaar moeten worden gehaald. Niet alleen om de pinch rollers weer gangbaar te maken, maar ook voor het vervangen van de hoofdriem welke achter dit complexe mechanisme schuil gaat.

Ook de houders van de spoelen gaan uit elkaar, de elementen van de houders zijn vervuild en het zal nodig zijn enkele delen opnieuw te smeren. Tot slot zit op de rechter houder de riem van de tikkenteller gemonteerd welke ook vervangen wordt.

Verder loop ik alle overige mechanische delen af, haal ze uit elkaar, maak ze schoon en smeer ze opnieuw in.

Als ik aan de voorkant klaar ben is het de beurt aan de achterzijde. Denk hierbij aan een controle van de hoofdmotor en de vele elektrische delen.

Tot slot volgt nog het testen van de machine. Hierbij kijk ik of de tape soepel door de machine loopt. Ook controleer ik of de snelheid consistent is en moet worden afgesteld. Daarop volgt nog een laatste schoonmaakbeurt samen met demagnetiseren van de koppen.

Ik moet vermelden dat het een reparatie is waar ik aan veel verschillende delen van de machine ga werken. Om het overzicht niet kwijt te raken is deze reparatie in verschillende delen opgesplitst. We beginnen de reparatie met het weergavedeel en zijn toebehoren:

Het weergavedeel en toebehoren

We beginnen met de reparatie van het weergavedeel, gezien niet alleen de plakkende pinch rollers zich hier bevinden, maar ook omdat de hoofdriem er onderdoor loopt. Ik maak hierbij gebruik van de handleiding met een 'exploded view'

Hier een overzicht waarop ook het weergavedeel te zien is, deze zie je bovenaan de afbeelding.

We zoom even in op het weergavedeel, er zijn 3 schroeven en 2 circlips die los moeten om het weergavedeel van de rest te kunnen scheiden.

Als eerste verwijder ik deze beugel, hoewel niet noodzakelijk om het geheel los te krijgen, is het handiger deze nu los te maken omdat ik hiermee net wat meer werkruimte creëer als ik straks aan de rest van het weergavedeel ga sleutelen.

Het valt me op dat aan de onderzijde van de beugel een olie-achtig residu zit. Dit hoort er (naar mijn mening) niet te zitten. Dit is geen goed teken, ik vermoed dat ik het weergavedeel ver uit elkaar moet halen puur om alle onderdelen schoon te maken.

De olie kan overigens ook de oorzaak zijn voor het plakken van de Pinch rollers!

De drie schroeven bevinden zich in holtes (rode pijlen), ik gebruik een dunne schroevendraaier om ze los te draaien. Let er op dat de onderste schroef van een afwijkend formaat is tegenover de andere twee. Voor nu laat ik ze in de holte zitten.

Hierna haal ik de twee circlips los. Dit doe ik door middel van een priem. De linker circlip is overigens kleiner dan de middelste. Ook schuilt er onder de middelste circlip een O-ring.

Als de clips los zijn haal ik de beugeltjes los die over de assen heen zitten, wederom zit er nog een O-ring onder de middelste as. Als deze stappen achter de rug zijn is het weergavedeel gescheiden van de rest van de machine.

Voor ik het weergavedeel op til buig ik deze beugel nog weg, hierdoor heb ik meer speelruimte, de kabels die er tussen zitten lopen naar de koppen toe.

Hierna is het een kwestie van het weergavedeel optillen. Belangrijk is om het geheel zo recht mogelijk omhoog te tillen gezien beide capstans door het weergavedeel heen lopen. Zodra deze pennen vrij komen kan het weergavedeel opzij worden gelegd.

Zie hier de capstans en vliegwielen van het apparaat. Deze liggen nu overigens los in het apparaat. Opvallend aan de vliegwielen zijn de gaatjes langs de randen van de wielen. In beide vliegwielen zijn twee gaatjes geboord op verschillende plekken. Deze gaten zorgen ervoor dat de wielen goed in balans blijven. Waarschijnlijk waren beide wielen niet perfect in balans na fabricage waarna deze gaten zijn geboord om het onbalans te compenseren.

Hoewel het misschien niet veel uit zou maken zal ik bij het hermonteren beide wielen op dezelfde plek terug zetten als waar ik ze heb weg gehaald. Het zou kunnen dat het omgekeerd terug monteren juist voor onbalans kan zorgen.

Voor nu haal ik de vliegwielen uit de machine en leg het weergavedeel terug op de plek. Tijd om de pinch rollers los te gaan maken!

Hiervoor maak ik gebruik van de volgende pagina uit de handleiding. Hier zicht op het complete weergavedeel.

Voor ik de pinch rollers demonteer, controleer ik ze nogmaals nu ze los van de rest kunnen bewegen. Hierbij valt het me op dat het de linker roller is die erg stroef loopt, de rechter loopt daarentegen juist heel soepel.

Desondanks haal ik beide rollers geheel uit elkaar, het is me inmiddels opgevallen dat achter elk onderdeel dat ik los maak een laagje smeuïge olie te vinden is. De herkomst van de olie is mij nog niet bekend maar het zit hoe dan ook overal tussen. Het wordt een flinke klus om alles schoon te maken!

Het demonteren van de rollers gaat in verschillende stappen. Voornamelijk circlips houden de rollers op hun plek. De rollers zelf bestaan overigens uit maar liefst acht onderdelen! Belangrijk hier is bij te houden welk onderdeel waar straks terug moet.

Bij het los maken van de laatste clip, schiet deze er met hoge snelheid af. Ik hoor hem aan de andere kant van de kamer op de vloer neerkomen... Door met de zaklamp over de vloer te schijnen weet ik hem uiteindelijk terug te vinden. Tegelijkertijd zie ik hoe stoffig mijn vloer stiekem is.

Om er overigens voor te zorgen dat ik straks weet waar alle onderdelen terug moeten gebruik ik dit handige bakje. In elk vakje staat een nummer dat ik noteer op een post-it. Hiermee houd ik het overzichtelijk en weet ik straks precies waar welk onderdeel thuis hoort.

Het enige dat nog resteert is het uitnemen van de beugels waarop de rollers rusten. De beugel aan de rechterzijde komt zonder problemen los, maar de linkerbeugel zit muurvast. Ik probeer hem met de priem los te wrikken maar de priem zelf buigt onder de druk. Uiteindelijk weet ik de beugel los te krijgen door deze stukje bij beetje omhoog te duwen met een schroevendraaier.

Ik controleer de as maar zie geen beschadigingen, hij oogt anders wel erg vies. De beugel en as maak ik schoon, smeer alles opnieuw in en zet de beugel er terug op. De beugel beweegt nu veel soepeler wat betekent dat de rommel die ertussen zat voor de wrijving zorgde.

Zoals eerder al gezegd zit er veel vuil en olie op de verschillende delen. Hierdoor besluit ik voornamelijk de bewegende delen los te maken om ze schoon te maken en opnieuw te smeren. Het verloopt alleen niet helemaal volgens plan als ik dit metalen plaatje (dat onder een hefboom zit) los schroef.

Het plaatje komt los en valt zo tussen de openingen door naar de bodem van de recorder. Ik probeer hem er uit te vissen met een pincet maar hij ligt net te diep om er nog bij te kunnen...

In een poging beter bij het onderdeel te komen besluit ik het onderste paneel los te maken, deze zou ik er zo wie zo nog af halen dus komt dat nu maar meteen aan bod. De vele draaiknoppen maak ik met een inbussleutel los via de zijkant waar een borgboutje in de knop zit verwerkt. De schakelaars zet ik in de middenstand zodat het paneel er straks niet langs schaaft bij het afnemen.

Tot slot zijn het nog vier schroeven in iedere hoek die het paneel op zijn plek houden. Zodra deze eruit zijn kan het paneel er met beleid af getild worden. Hiermee is de hele voorzijde van de recorder bloot komen te liggen.

Hoewel ik hier niet veel speelruimte mee win lukt het me nu toch om het onderdeel uit de recorder te vissen.
Het plaatje maak ik schoon met contactspray, smeer hem opnieuw in en hij kan daarna weer terug op zijn plek.

Hierna loop ik nog menig andere scharnierende onderdelen af, maak ze schoon, smeer ze opnieuw in en plaats ze terug op hun plek.

Na het smeren van de scharnierende punten volgen de vliegwielen. Binnenin zitten twee stoffen ringen welke vast zijn geplakt. Ze zijn erg vervuild en er zit her en der wat oud smeer. Het enige wat ik kan doen is er een watje doorheen halen. Toch knappen de wielen er flink van op.

Na schoonmaken volgt nog meer smeren. De gaten waar de vliegwielen straks in komen te rusten hebben op de bodem ook nog twee punten die opnieuw gesmeerd moeten worden. Het oude vet veeg ik weg en als de twee punten weer rood kleuren smeer ik ze opnieuw in.

Voor de vliegwielen terug kunnen resteert nog één stap, het vervangen van de hoofdriem. Omdat het weergavedeel nog los ligt is er slechts dit koperen plaatje dat los moet om de riem van zijn plek te krijgen. Onder het koperen plaatje zit er nog één van plastic, deze leunt op zijn beurt op de as welke met de hoofdmotor in verbinding staat.

Zoals gewoonlijk vergelijk ik de oude en nieuwe riem voor ik hem vervang. In dit geval is de nieuwe riem een slagje kleiner dan de oude. Zou de oude uitgerekt zijn? Of is de nieuwe riem daadwerkelijk te klein?

We komen er maar op één manier achter, ik vervang de oude riem voor de nieuwe en plaats de twee plaatjes terug op de as van de hoofdmotor.

Het terug plaatsen van de vliegwielen verloopt niet geheel volgens plan...

De wielen schieten uit hun plek als ik de nieuwe riem er omheen span.
Ik besluit het op een andere manier te proberen, ik haal de riem los van de wielen en plaats eerst het weergavedeel terug, deze houdt de wielen op zijn plek waarna ik de riem alsnog kan spannen zonder dat ze weg kunnen schieten.

Als ik het weergavedeel voorzichtig over de vliegwielen heen schuif blijft het geheel vast zitten. Het blijkt dat er bij de capstan twee plastic ringen zijn die mee omhoog komen. Deze duw ik met een pincet terug op hun plek waarna het weergavedeel op zijn plek neerploft en de wielen op hun beurt vast zet.

Als ik nu de riem terug op de vliegwielen span blijft het geheel netjes zitten. Ik geef de riem een draai en de vliegwielen draaien zonder veel moeite mee. Ondanks dat deze riem een slag kleiner is lijkt alles nog steeds vloeiend te lopen. De riem zelf zal met de tijd waarschijnlijk wat uitrekken naar de juiste lengte.

Voor nu ziet het er goed uit, het weergavedeel kan weer verbonden worden met de rest van de machine.

Na een laatste schoonmaak en smeerbeurt zet ik alle onderdelen weer terug in elkaar en kunnen ook de pinch rollers weer terug op de assen.

En zo staat in een mum van tijd het hele weergavedeel weer in elkaar.

Voor ik verder ga test ik nog of de pinch rollers nu zelfstandig terugveren, ik bedien de rollers met de hand en laat hem daarna los. De rollers schieten netjes terug in de ruststand. Hiermee kan ik dit deel nu afronden.

De volgende stap in de reparatie zijn de houders van de spoelen en het daarbij horende mechanisme.

Reparatie deel 2