Wega B4610 (deel 2)
Met het weergavedeel weer in werkende staat, gaan we beginnen aan het bovenste deel van de recorder.
Hierbij gaan de houders van de banden samen met de toebehoren uit elkaar. Ook hier zijn er onderdelen die toe zijn aan onderhoud, met name de remmen zullen extra aandacht nodig hebben.
De spoelen en toebehoren
Hierboven weer even een overzicht van de recorder. Bovenaan het apparaat zit het mechanisch deel dat de spoelen bediend. Hoewel het bovendeel nog goed lijkt te werken is het slechts een kwestie van tijd voor ook hier problemen gaan ontstaan. Voor de scharnierende delen is een smeerbeurt voldoende. Maar zoals op eerdere foto's al te zien is geweest, ligt er veel zwart stof door de machine. Dit is afkomstig van de sterk verweerde remmen. Tijd om de spoelen af te nemen en te gaan kijken naar de staat van de remmen.
We kijken even naar de rechter spoel. Hoewel er bovenop drie schroeven zitten dragen deze geen nut bij het losmaken van de spoel zelf. Integendeel, de spoel zit geklemd op zijn as met twee borgboutjes onderop (rode pijlen). Met een kleine inbus draai ik deze een slag of twee los. Hierna kan de spoel van de as worden afgenomen. Onderop de spoel zelf zit uiteraard nog de riem voor de tikkenteller. Deze komt nu ook los te liggen maar het vervangen van de riem bewaar ik tot ik alles weer terug in elkaar ga zetten. Omdat beide spoelen eraf gaan noteer ik onderop welke spoel van welke kant afkomstig is.
Zicht op de recorder zonder de spoelen.
We kijken hier naar de rem van de rechter spoel. Hiermee is al goed te zien hoe ver deze verweerd is (hetzelfde geldt overigens voor de rem van de linker spoel). Maar eerst halen we de metalen beugels los waar de remmen tegenaan rusten. Twee schroeven houden deze beugels op hun plek.
Nu blijven alleen de remmen zelf nog over.
Ik heb de recorder omgedraaid om beter bij de onderdelen te komen. Hierbij krijgen we een beter zicht op het zwarte stof dat zich heeft verzameld. Je ziet nu duidelijk dat dit afkomstig is van de remmen.
Als we naar de uiteinden van de rem kijken zien we goed de overgang, het zwarte deel is nog onaangetast maar het grijs/witte deel bevat haast geen grafiet meer dat voor de frictie zou moeten zorgen. De remmen zelf bestaan uit een metalen strip waarop deze grafietcoating is aangebracht.
De remmen zitten vast met circlips. Zodra deze er af zijn kan ook de rem gedemonteerd worden.
Nu de remmen los zijn kunnen we gaan kijken naar het vervangen van de coating. Maar niet zonder een extra waarschuwing!
Hoewel de kans erg klein is dat het bij deze remmen het geval is, kan het bij oudere bandrecorders voorkomen dat de coating van de rem bestaat uit asbest! Het is dus erg belangrijk om van te voren uit te zoeken of dit het geval is. Asbest kent veel toepassingen en is daarom ook uitgebreid gebruikt voor allerlei verschillende doeleinden. Één toepassing daarvan is als hittebestendig frictiemateriaal waardoor het ook gebruikt is bij de remmen van onder andere auto's. Maar dus ook bij de remmen van bandrecorder spoelen!
Ik heb vooraf op internet een hoop zoekwerk gedaan om zeker te zijn dat dit hier niet het geval is. Hierbij kom ik verschillende artikelen tegen over het gebruik van asbest in dit soort toepassingen. Maar kan verder niets vinden dat stelt dat ook bij deze recorder asbest is gebruikt voor de remmen.
Integendeel, de recorder komt uit 1973-74 waardoor de kans op asbest nog erg klein is.
Genoeg over de gevaren van asbest. Ik kan de remmen niet herstellen zonder een essentieel stofje...
Grafietpoeder! Die hier schittert in afwezigheid...
Ik heb een hele middag besteed met het zoeken naar dit stofje, na een bezoek aan de lokale hobbywinkels werd ik verwezen naar de bouwmarkten. Eenmaal daar aangekomen bleek slechts één bouwmarkt het spul te verkopen, als het niet zo was dat deze reeds was uitverkocht...
Uiteindelijk heb ik ervoor gekozen dit online te bestellen voor €2,45 niet zozeer omdat ik het sneller wilde hebben (het duurde juist langer), maar eerder omdat de prijs online de helft lager is voor meer inhoud, zelfs met de verzendkosten erbij gerekend ben ik onderaan de streep nog goedkoper uit.
Twee dagen na bestelling staat de pakketbezorger aan de deur. Ik negeer de instructie op de doos en maak hem open om binnenin de flacon met grafietpoeder te vinden.
"Graphit"
"Stoppt Quietschen und Knarren, verhindert das Einfrieren von Schlössern"
Voor wie niet goed is met Duits, op de flacon staat vermeld dat grafietpoeder een goede toepassing is voor het verhelpen van piepen en knarsen van scharnieren. Maar vooral bij het voorkomen van bevriezen van je sloten.
Grafietpoeder wordt voornamelijk gebruikt als smeermiddel waar op vet gebaseerde stoffen de neiging hebben te bevriezen waar dit bij grafiet niet het geval is. Vooral bij autosloten wordt dit middeltje nog regelmatig toegepast. Toch kent de stof ook andere functies. In mijn geval als frictiemiddel voor de remmen.
Hierbij moet ik overigens een specifiek persoon bedanken die mij deze informatie heeft gegeven.
Bij de reparatie van mijn Sony EL-5 Elcaset recorder moesten de remmen ook worden vervangen de persoon in kwestie waar ik toen mee in contact kwam heeft mij nieuwe zelfgemaakte viltjes toegestuurd met grafietpoeder. Hier overigens een link naar de Youtube video waar de betreffende persoon dieper in gaat over dergelijke viltjes op een Elcaset deck.
Maar eerst zal de oude coating eraf moeten. Na wat advies te hebben ingewonnen bij enkele collega's op het werk besluit ik geen risico te nemen. Ik pak een oude pan, vul deze met water en verplaats de werkzaamheden naar buiten.
De riemen stop ik in de pan met water zodat eventuele vezels die vrijkomen door het water niet in de lucht terecht kunnen komen. Met een mesje begin ik de oude coating eraf te schrapen. Het viltachtige materiaal bestudeer ik nauwkeurig en kom tot de conclusie dat de manier waarop de stof in elkaar geweven zit dit geen asbest kan zijn maar gewoonweg een vilten stof is.
De vilten coating komt er zonder veel moeite af, maar de lijm eronder blijkt een grotere uitdaging. Stukje voor stukje schraap ik de lijmresten van de strip af. Na een half uurtje schrapen is de eerste strip weer helemaal schoon. Nu de andere nog...
Een klein uurtje later zijn beide strips weer zo goed als nieuw. Ze zijn door het vele schrapen wat verbogen maar zolang er geen echte vouwen ontstaan kan ik dit nog makkelijk ongedaan maken door ze de andere kant op te buigen. De strips droog ik af met een zakdoek en neem ze mee terug naar binnen.
Het viel me tijdens het wegschrapen buiten al op dat het niet het mes is waar ik voorzichtig mee moest zijn, maar de metalen strips zelf zijn ook vlijmscherp! Hier heb ik als voorbeeld een stukje in een post-it gesneden met één van de strips, als een warm mes door boter zou je kunnen zeggen...
Voor ik de grafietpoeder op de strips kan aanbrengen, plak ik eerst een strook dubbelzijdige tape op de strips. Niet zomaar een stuk tape. Maar een variant waar je in theorie 75Kg aan gewicht moet kunnen vastplakken (dat is meer dan dat ik zelf weeg!).
Het aanbrengen van de tape blijkt nog geen makkelijke klus. Het wegsnijden van de overtollige tape kost me wat tijd, maar bij de tweede strip ziet het resultaat er al wat netter uit. De tape geeft overigens een geur af die vergelijkbaar is met superlijm, het zal dus inderdaad een sterk plakkend goedje moeten zijn.
Tijd om de grafiet aan te brengen, ik trek de bovenste laag van de tape er af om de plakkende zijde bloot te leggen. Eerst probeer ik de poeder direct vanuit de fles op de tape aan te brengen maar een succes is het niet.
Als alternatief besluit ik eerst een hoopje grafiet in een bakje te doen en dit over de strips heen te sprenkelen. Maar als ik de strips daarna afklop ziet het resultaat er niet bepaalt fantastisch uit...
Tijd voor plan C. Ik druk de strips in de grafietpoeder dat op het matje terecht gekomen is. Dit keer ziet het resultaat er stukken beter uit! Maar bij het testen blijkt dat de grafiet totaal geen remmende werking heeft...
Kortom het aanbrengen van een laag grafietpoeder is een totale mislukking. Hoewel het er veelbelovend uit zag kan ik dit maar beter over laten aan de professionals.
Terwijl mijn handen eruit zien of ik net uit een kolenmijn gekropen ben begin ik weer van voor af aan. Hoewel de oude coating al een uitdaging was om te verwijderen blijkt het met deze extreem sterke tape nog lastiger te gaan... Uiteindelijk heb ik er voor vandaag schoon genoeg van. Ik schraap het meeste nog van de strips af en leg ze daarna opzij, ruim de rommel op, was mijn handen en kijk er de rest van de avond niet meer naar om...
Gelukkig hoef jij als lezer niet te wachten op het vervolg. Twee dagen later weet ik ook de stickerresten van de tweede strip met weinig moeite weg te schrapen met behulp van wat stickerverwijderaar.
Beide strips zijn weer schoon, maar de tweede is er niet helemaal goed vanaf gekomen. Er zijn door een klein ongelukje twee vieze vouwen ontstaan...
De twee vouwen probeer ik er nog uit te krijgen door ze tussen een bandschroef te klemmen, maar het mag niet baten. Desondanks is de schade nog te beperken door van de strip de andere zijde te gebruiken. Dit gezien de strip nu permanent naar de andere kant om krult.
Hoewel het idee van grafietpoeder een gigantische flop bleek te zijn had ik van tevoren al een plan B bedacht. Tijdens het zoeken naar dubbelzijdige tape voor de grafiet kwam ik ook een rol met 'anti-slip' band tegen. De korrels van de anti-slip rol lijken een perfect alternatief te zijn voor de oude verweerde remmen.
Ik knip een stuk van de rol af, de breedte is perfect om beide strips te kunnen voorzien van een nieuwe rem coating. Ik teken de band af en snijd deze in tweeën. De verbogen strip is als eerste aan de beurt voor de test. Na het afsnijden van het restant anti-slip test ik de strip op de bandrecorder.
Belangrijk is dat de spoel vrijuit rond kan draaien als de rem vrij staat. Andersom moet de rem voor voldoende grip zorgen als hij aangespannen wordt. Het blijkt een succes te zijn! De spoel kan vrijuit draaien als ik de rem vrij zet en klemt de spoel stevig aan als de rem wordt ingezet. Hierna voorzie ik ook de andere strip van een nieuwe coating en ook deze werkt hierna zoals het hoort.
De remmen hebben een nieuwe coating. Het oogt wat grover dan de oude maar met de tijd zal dit grove wegslijten waarna de werking amper zal verschillen met de oude. De remmen hebben me uiteindelijk meer tijd gekost dan ik had voorzien. Wat een klusje van een half dagje zou moeten zijn werden er uiteindelijk enkele dagen, mede door het vermoeden van asbest en het mislukte plan van grafietpoeder als vervanger.
Toch geeft het juist hierdoor extra voldoening nu het vervangen van de remmen geslaagd is.
We gaan door naar de volgende stap, welke voornamelijk bestaat uit het reinigen van het binnenwerk en uiteraard het smeren van nog enkele scharnierende delen.
Voor we kunnen gaan beginnen aan het hermonteren van de spoelen is er nog een schoonmaakbeurt nodig. Het gruis van de oude remmen zit nog steeds overal verspreid en het is handiger dit nu aan te pakken dan te wachten tot alles weer terug in elkaar zit.
Toch moet het schoonmaken nog heel even wachten, de bediening van de remmen zit nog in de weg. Bovendien heeft ook dit mechanisme nog wat aandacht nodig. Ook deze onderdelen gaan uit elkaar voor een algemene schoonmaak en smeerbeurt.
En zo ligt in een oogwenk het mechanisme van de remmen uit elkaar. In realiteit was het demonteren geen moeilijke klus. De onderdelen zitten vast aan de machine met circlips van hetzelfde formaat. Ik maak de delen schoon en smeer contactpunten opnieuw in.
Dan is het nu eindelijk tijd om te gaan boenen. Met wattenstaafjes en reinigingsalcohol loop ik de vieze punten af. Het kost me wat tijd om het vuil uit de hoekjes en kiertjes te krijgen maar met genoeg geduld levert het uiteindelijk resultaat op.
Hier een voor en na beeld. Op de foto's komt het wellicht niet helemaal tot zijn recht maar er is wel degelijk een groot verschil nu het meeste aan vuil weg is. Slechts de bruine sporen van de tikkenteller riem zijn niet meer weg te krijgen. Dit is met de jaren in het metaal 'gebakken' desondanks kan het geen kwaad en is integendeel een goede indicatie van hoe de riem zou moeten lopen.
Hiermee is het moment aangebroken waar ik het complete mechanisme van de spoelen terug in elkaar kan gaan zetten!
Stapsgewijs gaat het remmechanisme terug op zijn plek. Er zit een bepaalde volgorde in die je aan moet houden om alles juist terug te monteren. De foto's hierboven tonen de volgorde vrij accuraat aan.
Voordat de spoelen terug kunnen moet de riem van de tikkenteller nog vervangen worden. Het spreekt voor zicht dat de oude riem betere tijden heeft gekend. De bruine roet die op de riem zit is lastig te verklaren, ik vermoed dat dit ook afkomstig is van het gruis van de remmen. Waarom het een bruine kleur heeft aangenomen en hoe het als aanslag op het metaal gekomen is blijft mij een raadsel.
Om de riem te bevrijden moet de tikkenteller zelf los. Deze zit slechts met een enkel schroefje vast.
De as van de teller is ook vervuild. Hoewel het misschien niet zo ernstig is maak ik de binnenzijde alsnog schoon. Hiermee zal de teller waarschijnlijk accurater zijn met het aangeven van de tapelengte.
Het vergelijken van de oude en nieuwe riem is haast overbodig. Het spreekt immers voor zich dat de oude riem hoognodig vervangen moet worden...
Wederom valt het me op dat de nieuwe riem een slagje kleiner is dan de oude. De kans is dat groot dat de oude riem door de jaren heen uitgerekt is.
Met de oude riem vervangen kan de teller terug op zijn plek, maar zodra ik de schroef van de teller aan wil draaien schiet deze weg en valt door een opening in het frame van de recorder...
In een verwoede poging de schroef eruit te vissen schijn ik met een zaklamp door de opening maar er is geen spoor van de schroef te bekennen. Als ik de recorder overeind zet hoor ik het schroefje binnenin ratelen. Ik probeer hem via andere openingen te vinden maar zonder succes.
Met de schroef ergens diep in de recorder zit er voor mij niets anders op dan de complete houten behuizing van de recorder los te maken en de hele binnenzijde eruit te tillen.
Desondanks is het geen grote ramp, uiteindelijk was het de bedoeling de houten kast los te maken na het terugplaatsen van het mechanisme, het demonteren van de behuizing krijgt nu dus voorrang.
Bij het uitnemen van de schroeven aan de achterzijde hoor ik iets vallen binnenin. Geen idee wat het is maar ik heb zo mijn vermoeden dat het de schroef betreft van de teller.
Als de schroeven achterop eruit zijn zit er nog geen beweging in het binnenwerk. Ik controleer de handleiding nog eens maar kan geen duidelijke instructie vinden over het demonteren van de behuizing. Ik leg de machine opnieuw plat neer en neem ook de vier schroeven aan de zijkanten uit.
Uiteindelijk komen er tien schroeven uit de behuizing waarna het binnenwerk lijkt te zijn gescheiden van de buitenzijde. Nu is het nog een kwestie van het uitnemen wat geen makkelijke klus lijkt te zijn.
Hoe krijg ik het binnenwerk uit de behuizing? Gedachten die door mijn hoofd spoken terwijl ik naar het apparaat zit te turen. Het hoge gewicht maakt het er immers niet makkelijker op...
Na wat te wringen lukt het me om het binnenwerk iets naar voren te krijgen. Ik kan nu met mijn handen de zijkanten vast grijpen.
Door beide zijkanten vast te grijpen kan ik het binnenwerk voorzichtig uit de houten kast trekken.
Hoppa! Het binnenwerk zonder de houten kast! Maar nu de volgende vraag, waar is het schroefje van de teller?
Ik tuur nog eens in de houten kast zelf. Zie jij het schroefje al?
Daar ligt de gluiperd! Verstopt in de hoeken van de kast. Met een pincet haal ik hem uit de kast en leg hem apart.
Met het schroefje veilig gesteld kijken we eens naar de achterzijde van het apparaat. Een gigantische klos aan kabels lopen van hot naar her, printplaten zitten overal op de machine bevestigd met ontelbare aansluitingen onderling. Laten we dit eens van dichtbij bekijken!
twee plompe transformatoren bezetten de bovenzijde van de machine. Ze zetten het voltage van het apparaat om naar lagere gangbare voltages voor gebruik op de vele elektrische onderdelen.
Maar liefst drie gigantische motoren welke zich niet ver van de trafo's bevinden. Twee voor de aandrijving van de spoelen en een derde voor het loopwerk die de tape transporteert.
De rest van de achterzijde is gevuld met diverse printplaten. Steden vol kleine elektrische componenten en snelwegen aan draden onderling. Het blijft (naar mening) toch prachtig om dit te aanschouwen. Desondanks zal het bij aanschouwen blijven. De focus ligt namelijk op het mechanische deel. Het elektrische deel blijft ongemoeid. Wie weet komt dit in de toekomst alsnog aan bod...
Enige overige puntjes van detail, de oppervlakten die naar boven zijn gericht zijn wat stoffig. Ik zou dit kunnen schoonmaken maar de kans is dat ik hiermee delen beschadig. Dit werk is beter uit te voeren als ook de achterzijde uit elkaar zou worden gehaald.
Wat ik wel weg haal zijn de diverse losse blaadjes van wat ik vermoed een kamerplant die in het verleden naast de recorder heeft gestaan. Tijdens het demonteren ben ik immers al meerdere van deze blaadjes tegen gekomen.
Voor we verder gaan aan de reparatie hier nog een blik op de elementen van enkele schakelaars aan de voorzijde. Deze duwen wanneer ze bediend worden binnenin op interne schakelaars die de verschillende functies in werking stellen.
Het enige waarvoor ik momenteel aan de achterzijde moet zijn is de motor van het loopwerk, deze dient namelijk van olie te worden voorzien. Dit verklaart voor mij ook de olie die ik overal in de machine terug vond.
Aan de voorzijde zit namelijk een plastic slangetje, die in de binnenzijde naar de betreffende motor loopt. Ik vermoed dat deze er zit om het overschot aan olie uit de motor te laten lopen. In eerste instantie dacht ik dat dit juist bedoeld was voor de toevoer van olie naar de motor. Ik zoek nogmaals door de handleiding maar kan nergens iets vinden over het oliën van de motor laat staan waar het slangetje daadwerkelijk voor dient.
Het oliën van de motor doe ik met een druppel naaimachine olie (zeer dunne olie). Het druppelen doe ik door middel van een pipet.
Aan de voorzijde geef ik het vliegwiel een draai, hij blijft nu duidelijk een stuk langer door draaien na het toevoegen van nieuwe olie. Hiermee zit het werk aan de achterzijde erop. Voor ik de machine terug in de behuizing plaats besluit ik de overige mechanische delen terug te plaatsen nu ik overal iets beter bij kan.
Eindelijk kan de tikkenteller met zijn nieuwe riem worden bevestigd.
Hierna kunnen ook de andere delen terug. De beugel, de remmen en de clips die de remmen op hun plek houden.
De spoelen kunnen nu ook terug waarbij ik de riem van de teller ook op zijn plek zet. De spoelen borg ik vast en geef ze een draai terwijl ik de rem vrij zet.
De spoelen maken bij het draaien nog contact met de remmen ondanks dat deze vrij staan. Hierbij is het een kwestie van het afstellen van de beugels om de remmen geheel vrij te houden van de spoelen.
Hiermee zitten de belangrijkste werkzaamheden erop. De machine kan terug in zijn behuizing, de schroeven laat ik er nog even uit om straks een doekje langs de houten kast te halen.
Afstellen en testen
Tijd voor een laatste schoonmaakbeurt voor de interne delen. Er zitten namelijk nog wat gruis en olieresten op de machine wat goed te zien is aan de wattenstaafjes als ik deze langs het metalen frame heb gehaald.
Verder haal ik een doekje langs de houten kast, deze was (en is nog steeds) een beetje plakkerig. Na een tijdje goed boenen laat ik het hierbij omdat ik anders de zwarte coating er af schrob.
De volgende klus is het demagnetiseren van de koppen, hiervoor haal ik het metalen plaatje nogmaals weg zodat ik er beter bij kan.
De schroeven kunnen terug en de stekker kan aangesloten worden want het is tijd voor de eerste test na de reparatie.
Uiteraard gaan we niet meteen testen met goede tape. Ik zet eerst een band op waarvan de inhoud niet belangrijk is. Tijdens het testen kijk ik wat er nog afgesteld moet worden en test de recorder daarna opnieuw, net zo lang tot hij werkt zoals het hoort.
Hieronder een overzicht van de aanpassingen die ik heb moeten doen:
Dat de tape tussen de pinchroller en capstan weg schoot lag uiteindelijk aan deze twee assen. Tijdens de werkzaamheden zijn deze los gekomen. Na deze met een platte schroevendraaier opnieuw afgesteld te hebben bleef de tape netjes binnen de lijnen lopen. Het is overigens belangrijk dat je deze assen exact goed zet anders komt de tape niet recht onder de koppen met als gevolg dat het geluid 'scheef' wordt opgenomen en afgespeeld!
De tape kwam regelmatig met de rand van de band in contact dit ligt aan de hoogte van de spoelen waarop de banden rusten. Uiteindelijk heb ik beide spoelen wat naar voren afgesteld en gemeten of beide gelijk zijn aan elkaar. Hierna was dit probleem verholpen.
Na het afstellen en testen is het tijd om de overige delen en panelen terug te monteren. Niet voordat ik ook hier nog even een doekje over heb gehaald.
De panelen gaan terug op hun plek. Er zit een bepaalde volgorde in omdat het paneeltje in het midden over de bovenste en onderste heen ligt.
Met de panelen op hun plek is het de beurt aan de knoppen. De as waar ze op rusten draai ik volledig naar links zodat deze in feite op 0 staan. De knoppen laat ik ook naar de nul wijzen als ik deze vast zet. Zo weet ik zeker dat de getoonde waarde ook de juiste is.
Voor ik de kap van de koppen terug plaats reinig ik ze nog een laatste keer met alcohol.
En zo staat de recorder weer helemaal terug in elkaar, in hernieuwde glorie!
Vergeet uiteraard de kap niet, ook deze heb ik schoon gemaakt en kan weer terug op de recorder.
Voor nu zet ik hem nog een laatste keer aan om te kijken of alles nog naar behoren werkt nu hij terug in elkaar staat.
Iets wat ik niet kon laten is de recorder te gebruiken om de kleinste spoelen mee af te spelen. Het is immers een komisch beeld om een monster van een machine als deze mini-spoeltjes te zien spelen...
Te beseffen dat de spoeltjes zo klein zijn dat ze in de opening passen van zijn grote broer...
Hiermee loopt deze reparatie op zijn einde. Het was een hele ervaring om te mogen werken aan een 10 Inch bandrecorder als deze. Hoewel ik het elektrisch deel niet meegenomen heb in de reparatie was er uiteindelijk nog genoeg aan te doen. Ikzelf heb er een hoop van geleerd en de eigenaar van de recorder kan er voorlopig weer met plezier naar luisteren (en kijken).
26 februari 2023
Gerelateerde pagina's:
- Sony TC-252 bandrecorder Reparatie
- Bandrecorder (reel to reel) Informatie
- Mijn ervaring met bandrecorders Blog
- Magneetband Galerij