MGA TD-83

17 augustus 2022

De MGA TD-83. Een 8-track wisselaar uit waarschijnlijk midden jaren '70. Hoewel hij er van buiten nog redelijk goed uit ziet kan ik dat van het binnenwerk helaas niet zeggen. De motor werkt maar maakt een sterk ratelend geluid. Spelen doet hij dan ook niet...

De TD-83 komt van oorsprong uit Noord-Amerika en heb deze naar Nederland geïmporteerd. Zoals je misschien al weet is de 8-track in Amerika in de jaren '60 en '70 een redelijk groot succes geweest, vooral op de weg in de auto of vrachtwagen. Hier in Europa boekte de 8-track anders minder succes.

Ik heb eerder al eens beschreven dat de 8-track ontworpen is voor makkelijk gebruik, mits de cartridges en apparaten goed onderhouden zijn. Bij deze wisselaar gaan we nog een stapje verder. Je stopt tot drie cartridges in het apparaat, haalt de schakelaar om en het apparaat doet de rest. Als hij klaar is met het spelen van de ene cartridge schakelt hij automatisch door naar de volgende. Als hij op het einde komt van de derde cartridge begint hij weer van voor af aan. mist er een cartridge? Geen probleem, het apparaat detecteert dit en schakelt wederom door naar een locatie waar er wel een in zit en speelt deze dan af.

Misschien is het makkelijker om de werking te laten zien met een kort filmpje:

Het zal je wellicht opvallen, hij speelt te langzaam! Maar we lopen een beetje vooruit met de zaken want hierboven vertelde ik nog dat hij helemaal niet speelde. Hiervoor gaan we even een stapje terug in de tijd.

We kijken hier naar de motor, of beter gezegd de behuizing waar de motor in schuil gaat.

Toen ik het apparaat voor het eerst aan zette hoorde ik de motor maar met een hoop herrie, toen ik hem voor het eerst open maakte bleek dat de motor geheel los was gekomen van de rest en door het apparaat heen stuiterde, dit is terug te zien aan de krassen bovenop de motorbehuizing. Van oorsprong zat de motor vast met rubberen voetjes, deze zijn door de jaren heen verweerd en los gekomen. Nieuwe rubberen voetjes kon ik zo snel niet maken, dus heb de motor vast gezet met vijf boutjes. Deze zit nu stevig op zijn plek en hoewel het rubber voorheen voor demping zorgde lijkt het aardig mee te vallen nu hij permanent vastzit aan de rest.

Het was van oorsprong ook niet de bedoeling dat ik een reparatiepagina zou schrijven voor dit apparaat, maar naast de motor bleken er achteraf meer problemen te zijn dan verwacht, waardoor het toch interessant is om dit verslag met jullie te delen.

Maar voor we dieper in het apparaat en zijn problemen duiken, doen we even een kennismakingsrondje.

Eerst de voorzijde met zicht op de binnenkant waar de cartridges in rusten. Op de eerste foto zie je overigens het snoer bovenop het apparaat, deze gaat uiteraard niet passen in ons stopcontact maar daarover straks meer.

Op de voorzijde zit ook de bediening van het apparaat, met boven de schakelaar om hem aan te zetten (te stoppen) of op herhalen te zetten. In de herhaalstand speelt hij dezelfde cartridge af zonder door te schakelen naar de volgende. In het midden zit een overzicht waar lampjes achter schuilen, een cartridge heeft vier programma's waarbij hier getoond wordt welk programma actief is. Onderop zitten nog twee drukknoppen, met 'select' schakel je door naar het volgende programma, met 'repeat' herhaal je het programma dat op het moment actief is.

Op de achterzijde vinden we de aansluiting op het elektriciteitsnet en uitgaand geluid in stereo. Er zit ook een draaiknop waarmee het volume aangepast kan worden, dit komt goed van pas bij het testen maar als het apparaat eenmaal werkt en op zijn vast plek staat zal je deze niet meer nodig hebben. Interessant is verder de sticker met informatie over het apparaat. Uiteraard mag een waarschuwing ook niet missen. Geluk heeft het dat de achterzijde er niet af hoeft, want het demonteren van het apparaat gaat via een andere weg.

"CAUTION - TO PREVENT ELECTRIC SHOCK DO NOT REMOVE SCREWS" staat er in dikgedrukte rode letters, maar daar gaan we niet naar luisteren. Het zijn namelijk de vier schroeven met de metalen plaatjes die ik er uit ga halen, zodra deze los zijn kan het apparaat zelf namelijk uit de behuizing worden geschoven.

Met wat begeleiding schuift het geheel nu uit zijn houten behuizing. Binnenin is er verder weinig te zien.
Het gebruik van hout is overigens een goeie indicatie van de leeftijd, dit soort behuizingen is in de jaren '70 veel gebruikt voor er over werd gestapt op metaal als goedkoper en steviger alternatief.

Tot slot nog wat foto's van het binnenwerk, bovenop is overigens de enige printplaat te zien die hij rijk is. De rest is puur mechanisch gestuurd!

Hoewel er geen datum op het apparaat terug te vinden is, is ook aan het binnenwerk op allerlei punten te zien wat ongeveer het bouwjaar is, ik zal er nog een aantal benoemen.

- De printplaat is bruin van kleur, bevat puur analoge techniek en dus geen chips of nette soldeersporen.
- Hand gesoldeerde draden die kris kras door het apparaat lopen.
- Mechanische sensoren in de vorm van schakelaars die fysiek bediend moeten worden.
- Gebruik van vernikkeld staal, waar je in latere jaren eerder roestvast staal aantreft.
- Gebruik van een nokkenschakelaar verwerkt in een tandwiel. Ook deze zijn later vervangen voor sensoren.

Ik blijf altijd gefascineerd door de manier waarop ze dergelijke machines bouwden. Je moet je voorstellen dat de computer zoals we die nu kennen nog verre toekomstpraat was en hoewel ik niet kan ontkennen dat hier een computergestuurd systeem bij te pas is geweest vermoed ik dat het ontwerpen en berekenen van alles nog grotendeels met de hand en het hoofd gedaan is. Dergelijk manier van werken zie je tegenwoordig niet meer!

Goed, met de introductie achter de rug kunnen we gaan kijken naar het probleem waar de speler nog mee zit, de snelheid klopt niet. Omdat het een Amerikaans apparaat is zou je kunnen zeggen dat de frequentie niet klopt, in Amerika is 60Hz de norm waar wij hier 50Hz gebruiken, dit zou inderdaad een vertraging opleveren, ik gebruik een omvormer die de spanning van 230V omzet naar 120V maar ook de frequentie, de omvormer gebruik ik normaal al voor andere apparaten waar hij goed werkt dus is de omvormer geen mogelijke verdachte.

De volgende verdachte is dan de aandrijfriem...

De riem loopt van de motor rechtsboven naar een vliegwiel linksonder. Het vliegwiel drijft met een lange as de cartridges aan als deze in de afspeelstand staan. De riem lijkt anderzijds nog vrij goed, is niet uitgerekt of versleten. Om de riem toch uit te kunnen sluiten bestel ik alvast een nieuwe, tot die tijd kijk ik verder of er een mogelijk andere oorzaak te vinden is.

Ik ga dus zoeken naar een potmeter om de motorsnelheid mee aan te passen. Maar na enkele minuten kom ik tot de conclusie dat deze potmeter niet bestaat... Kortom ik kan niet achterhalen waarom het apparaat te langzaam speelt. Terwijl ik wacht op de riem besluit ik het alvast op een andere manier te proberen.

De zogenaamde poelie, (welke op de as van de motor zit) kan er af. Op de plek waar de riem rust zit een verdikking, als ik een nieuwe poelie zou maken die iets wat dikker is gaat de riem sneller draaien waardoor ook de snelheid het afspelen van de cartridges omhoog gaat.

Desondanks weet ik niet hoeveel groter de poelie moet worden, er is geen handleiding te vinden van het apparaat dus moet ik het op de gok gaan doen...

We zullen weer gebruik gaan maken van de draaibank (zoals ik in vorige reparaties ook al heb gedaan). Hier draai ik een nieuwe poelie die 1 millimeter dikker is dan het origineel.

Voilà! Links de originele, rechts de nieuwe poelie. De lengte van de linker is iets afwijkend maar dat maakt niet uit. De dikte is wat telt. Hierna was het tijd om het verschil te gaan testen, met de hoop dat de snelheid meteen goed zou zijn. Maar helaas... Hij speelt nog steeds te langzaam. Toch is er nu hoop! Met twee verschillende formaten kan ik berekenen hoe groot de derde moet zijn om op de juiste snelheid te komen!

Om tot de juiste maat te komen moet ik beide poelies testen terwijl ik een testtoon afspeel, de toon kan ik uitlezen en zien wat het verschil in snelheid is tussen de twee.

Op mijn andere 8-track speler(/recorder) neem ik een 3KHz testtoon op. Deze cartridge stop ik vervolgens in de MGA TD-83 en lees hem uit met beide poelies.

Met de originele poelie kom ik op gemiddeld 2520Hz uit. Ik kom dus bijna 500Hz tekort.

Met de nieuwe is er zeker verschil te merken, met gemiddeld 2740Hz kom ik nog minder dan 300Hz tekort.

Ik pak een precisie-schuifmaat en lees de maten uit. Als de schuifmaat dicht is staat hij op 0,04mm
De originele poelie heeft een exacte maat van 9,1mm
De nieuwe poelie heeft een maat van 9,9mm. (en nog geen 0,01mm die ik verwaarloos)

in excel maak ik eerst een snelle berekening, om op 3KHz (3000Hz) uit te komen moet de poelie ongeveer 11,5mm dik zijn. Maar als ik weer een nieuwe poelie maak wil ik dat de berekening accurater is, dus maak nog een berekening maar dan met de exacte maten.

Na wat rekenwerk kom ik op de volgende maten uit. Omdat ik van de frequentie telkens een gemiddeld heb genomen zijn de berekeningen toch niet helemaal accuraat maar heb wel een goede indicatie van hoe dik de derde poelie worden moet.

Desondanks de laatste berekeningen ga ik toch voor een poelie van 11,5mm dik. Het belangrijkste is dat de snelheid minstens te hoog is. Op die manier kan ik simpelweg de poelie kleiner maken door er telkens wat materiaal af te halen. Als alles klopt zou de snelheid goed moeten zijn bij een maat van ongeveer 10,84mm.

Maar voor ik aan de derde poelie begin, valt de nieuwe riem op de deurmat! Deze platte riem meet 10,5 Inch (26,67cm), de oude heeft een lengte van 11,5 Inch (29,21cm) dat verschil is ook goed te zien als ik ze bij elkaar leg (de riem met het witte vlak is de oude). Maar als ik de nieuwe riem uitprobeer (op de originele poelie) zit er totaal geen beweging in het apparaat! De nieuwe riem is te klein en zit veel te strak....

Zo zie je maar weer dat het bestellen van een nieuwe riem niet altijd hoeft te betekenen dat je ook een juiste vervanger krijgt. Ik zal het toch met de oude riem moeten doen en zal wederom een nieuwe poelie moeten gaan maken.

Dus we duiken weer achter de draaibank en maken een derde poelie. Met de eerder berekende gegevens zou deze in theorie de snelheid op moeten voeren zodat de muziek straks juist klinkt.

En zo staan er dan drie verschillende poelies op de werkbank, links de originele, en rechts de poelie die ik net gemaakt heb. Zoals je ziet kloppen de maten van de schacht niet met het origineel maar dat doet er nu niet toe. Belangrijk is dat de nieuwe poelie past en de riem er niet af slipt als deze aan staat.

Uiteraard past de nieuwe poelie perfect, ik plaats de riem erop en zet de motor aan. De riem begint te draaien en blijft op zijn plek zitten wat een veelbelovend resultaat is. Nu is het tijd voor de grote test, speelt de muziek op de juiste snelheid of zit deze er nog steeds naast?

De muziek klinkt eindelijk zoals deze hoort te klinken! Ook de riem blijft netjes op de poelie zitten en slipt er niet af, kortom missie geslaagd!

Het enige waar ik nog nieuwsgierig naar ben is of de frequentie ook overeenkomt met wat ik had berekend.
Ik stop dus opnieuw een testtoon cartridge in het apparaat en lees de frequentie af op de computer.

De snelheid is niet erg stabiel, maar dit heeft er ook mee te maken dat de testtoon zelf niet erg zuiver is. Het gemiddelde ligt uiteindelijk ergens tegen de 2995 Hz, af en toe schiet hij uit naar de 3000 Hz (zoals het zou horen). Kortom de berekening klopt, de snelheid ligt nu tegen het niveau waarop hij moet zitten.

Het enige dat nu resteert is een kleine schoonmaakbeurt.

Niet dat de wisselaar erg vies was, maar een doekje kon zeker geen kwaad.

Met een nieuwe poelie wat smeerwerk en een kleine opfrisbeurt hoeft er uiteindelijk niet gek veel te gebeuren aan het apparaat om hem weer in goede conditie te krijgen. De MGA TD-83 speelt weer als vanouds en kan er voorlopig weer tegenaan.

Geinig eigenlijk als je beseft hoe een apparaat van 50 jaar oud na wat licht onderhoud en een enkel nieuw onderdeel weer fantastisch kan klinken. Dat in tegenstelling tot de moderne apparatuur welke na 5 jaar vaak afgeschreven kan worden. Ouwe meuk hoeft in dit geval niet altijd slecht te zijn.

Al blijft het natuurlijk een feit dat het gebruik van 8-track cartridges niet zonder risico is, de cartridges zelf blijven immers erg fragiel en moeten goed onderhouden worden om ook goed te blijven werken.

Hiermee eindigt de reparatie van de MGA TD-83 8-track wisselaar. De riem haal ik er voor nu weer af en berg die netjes op, de wisselaar past momenteel namelijk niet bij de opstelling en zal voorlopig naar de opslag gaan. Wie weet waar deze binnenkort weer opduikt!

23 november 2022

Gerelateerde pagina's: