Reparatie: Elcaset Tape
9 augustus 2019
De nobele Elcaset, een cassette ruim dubbel zo groot als een normaal bandje, tape in de breedte van wat je op bandrecorders gebruikt maar dan met nog dunnere tape.
Deze reparatie is eerder aan te raden als je ook daadwerkelijk een Elcaset moet repareren, het is eerder een handleiding dan een verhaal.
Je moet mogelijk stickers verwijderen maar, komen ze nog nieuw in verpakking of zelfs folie, is dat niet het geval. Onderdelen zijn breekbaar en je kunt ze makkelijk verliezen. De banden zijn duur en hebben een donor nodig als iets kapot gaat. Wellicht kun je ze 3D printen...
Als je nog niet veel ervaring hebt met de Elcaset is deze informatiepagina aan te raden, voor je aan dit soort reparaties begint.
Onderwerpen:
- Cassette demonteren
- Defecte cassettes
- Nieuwe cassette voorbereiden
- Instructiefilmpjes
Cassette demonteren
Benodigdheden:
- Kleine platte Schroevendraaier
- Pincet
- Bakje voor kleine onderdelen (50x50mm)
- Handschoenen of schone handen
- pluisvrij en/of vochtig doekje
- Eventueel water (kraan)
Zorg voor een lege en schone werkplek en leg je gereedschap netjes op een vaste plek. Dit is hoe ik nooit te werk gaat, al is het wel raadzaam. Schoon is mijn ondergrond wel, ik houd niet van vieze plekken. Vooral niet als ik continu foto's maken moet voor deze website.
De cassette die ik open maken gaat, loopt stroef. Vooral in het begin en eind, ik wil weten wat zorgt voor de slechte loop van de band.
Als je niet weet hoe je ze uit elkaar moet halen is de kans groot dat je iets sloopt of kwijt raakt. Ikzelf heb één band als donor en heb deze dan ook gebruikt om te kijken hoe ze in elkaar steken. De Elcaset is gebouwd uit veel onderdelen, deze moet je stap voor stap los maken.
Als je ze verkeerd open maakt heb je al kans dat alle tape eruit valt als een lange slinger. Probeer die maar weer terug in de cassette te rollen ;). Hoewel ik het gelukkig niet heb meegemaakt heb ik wel die ervaring opgedaan bij 8-Track cartridges.
Kijk eerst aan welke kant de tape omgespoeld zit, het beste is kant A (de kant met de schroeven). Spoel deze indien mogelijk dus naar Kant A, de tape mag namelijk niet half omgespoeld zijn!
Met beginnen met de clips aan de zijkant, duw deze met een platte schroevendraaier omhoog en met je vinger duw je hem half over het nopje heen, niet helemaal want dan heb je kans dat hij stuk gaat. Houd je vinger op dezelfde plaats terwijl je ook de onderzijde met de schroevendraaier omhoog tilt. Je hebt kans dat de clip wegschiet naar de andere kant van de kamer. Maar als hij op de nopjes blijft zitten kun je hem er daarna afhalen.
Eronder zit een metalen veertje, deze kun je er het beste met een pincet uit halen. Ik leg ze in het bakje bij de schroeven.
Nu draai je de tape om en herhaal je dezelfde stappen.
Leg de cassette nu op tafel met kant A naar boven en draai hem zodat de tekst op zijn kop staat.
Schroef de 5 schroeven eruit en leg deze voor nu in het bakje.
De schroeven zitten in het kunststof van de cassette, als je ze eruit haalt komt er vaak wat van dit plastic mee. Het zit ook op de schroeven zelf.
De cassettes zijn gewoon oud, of ze nu 'nieuw' uit verpakking komen of gebruikt. Ik doe er persoonlijk weinig aan, maak ze niet schoon maar draai ze er later gewoon weer terug in.
Til nu de bovenkant van de cassette op, en leg hem ondersteboven neer. zoals hier links is afgebeeld.
Als je dit doet druk je met een andere vinger de knop in die de rem licht, deze zit op de onderkant van de Elcaset.
Hier de plastic 'tabs'. Deze kunnen rood of blauw zijn afhankelijk van het type tape, haal deze eruit.
Haal nu de tape zelf eruit, de rechter spoel die leeg is kun je er voorzichtig uit pakken, druk terwijl je dit doet op de knop van de rem, anders blijft de spoel vastzitten.
De spoel met de tape til ik eruit met mijn middelvinger, deze is dik genoeg om te klemmen in de tandjes aan de binnenzijde, zodra hij uit de cassette komt houd ik de zijkant van de spoel met mijn duim vast om te voorkomen dat de tape eraf valt en leg hem naast de lege spoel.
De kleine rollers kun je er ook uit halen, het is aangeraden voor als je de cassette om zou draaien. Ze kunnen eraf vallen en kwijtraken.
Hieronder getoond zie je de folie die de spoel scheidt van de rem die eronder schuil gaat.
Bij mij is hij wat gekreukeld, ik haal ze er met een pincet uit, ze zitten wel met drie punten vast aan de cassette, doe dit dus met beleid.
Hieronder zit de rem verstopt. er zit een tandje op het uiteinde van de rem welke in de spoel kan grijpen, hierdoor blijft de tape vast zitten als deze niet gebruikt wordt.
Uiteraard als je de cassette open zou moeten maken omdat hij vast is gelopen of iets dergelijks hoef je hem niet tot dit punt uit elkaar te halen. In totaal telt een cassette 20 onderdelen en als je de remmen meetelt zijn het er 24! Maar ik zie geen reden die er ooit uit te willen halen.
Ik heb in dit geval de binnenkant (en de lege spoel) schoongemaakt met een pluisvrij (brillen) doekje je kunt ze ook met een vochtig doekje afdoen (zonder alcohol).
De mijne was eigenlijk niet echt stoffig dus staat mijn hulpje hier als voorbeeld hoe dat zou moeten zijn gegaan.
Als tip heb ik eens meegekregen dat je de behuizing ook even onder de kraan schoon kunt spoelen zou deze stoffig zijn. Het is wel aan te raden de rem er dan ook uit te halen (ivm metalen delen). Houd ook rekening met de stickers die er eventueel al op zitten.
Hierbij moet ik bekennen dat ik de cassette voor een heel andere reden heb open gemaakt. Enkele maanden geleden heb ik deze (en een paar andere) al eens open gemaakt en fijne olie aangebracht op de binnenzijde van de spoelen. Dit was geen slim idee, de olie is door gaan lekken op de tape zelf!
Eigenlijk ben ik dus die schade nu soortvan ongedaan aan het maken. De cassette's kan ik nog schoonmaken, de olie op de tape is permanent, ik ga geen honderden meters aan gevoelige tape proberen af te poetsen.
Een enkele tape met opnames is slachtoffer geworden, in de recorder zit een lichtsensor die kijkt of het bandje op zijn einde is gekomen. Deze denkt nu door de olie onterecht dat de tape op zijn einde is en schakelt regelmatig het afspelen af. De tape laat namelijk meer licht door als er olie op zit.
Om te voorkomen dat de recorder afslaat heb ik isolatietape geplakt op de opening waar de sensor naar de tape kijkt. boven zie je twee cassettes, de onderste daarvan bevat de opname en is afgeplakt. Hij klinkt gelukkig nog goed maar ik moet hem zelf uitzetten als hij is afgelopen.
Opvallend overigens is dat de koppen er niet onder lijden, de tape is wel meer vatbaar voor stof nu...
We gaan de cassette nu weer in elkaar zetten, we beginnen met de folie terug te plaatsen. Ze gaan niet zomaar terug, je moet ze onder een hoek vastklikken.
Ik heb gelukkig een vergrootglas op mijn bureaulamp zitten, op MS Paint heb ik vervolgens op professionele wijze getekend hoe de folie terug moet worden geplaatst. Je kunt hem er het beste onder een hoek in 'klikken'. met het potlood wijs ik naar een van de kleine beugeltjes waar de folie onder rust, het gaatje in de folie gaat over de pin die ertussenin zit. Succes!
Voor het gemak laat ik hier weer eenzelfde foto zien maar voor wat afwisseling nu een groene pijl...
Plaats de spoelen voorzichtig terug op dezelfde manier met een vinger die goed klemt. Als je de lege spoel terug zet druk je weer op de rem (bij de groene pijl) zodat hij goed op zijn plek komt te liggen.
Plaats de twee zwarte rollers en de gekleurde tabs terug, let erop dat je ze in de goede stand zet (zou de band een belangrijke opname bevatten).
Ik heb de tape even een stukje vooruit gespoeld om te laten zien hoe je deze er terug in legt. Doe je dit verkeerd dan klemt de tape als je de Elcaset dicht doet.
Als je de behuizing dicht klikt (wat je heel voorzichtig doen moet), druk je met je vinger even de remmen in. Het is raadzaam vooraf nog te controleren of de tape er niet tussen zit, hierboven zie je wat ik bedoel, de tape zit gedraaid en klemt in de behuizing.
De lege spoel draai je met de klok mee tot de tape weer strak zit. Draai hem ook niet te strak.
Draai de tape met Kant A naar je toe en schroef hem weer dicht. De schroeven hoeven niet overdreven strak te zitten. Het is oud spul, behandel het met zorg.
Plaats nu de metalen veren terug, hoewel ik het met een pincet doe schieten ze alsnog makkelijk weg.
Er zit een klein gaatje aan één kant per zijde op de plek waar de clips straks komen te zitten.
Hier steek je het veertje met de korte kant in, het ronde stuk schuif je over het pinnetje, de foto kun je aanklikken.
Houd nu met je wijsvinger de veer op spanning zoals hierboven te zien is. Klik nu de clip er terug op. De binnenzijde van de clip heeft inkepingen die je over de pin kunt schuiven. Zodra de clip erop zit laat je de veer los. (Dit kan pijn doen).
Trek de clip naar achteren en laat hem los, hij zou uit zichzelf terug moeten schieten. Doet hij dit niet dan moet je hem er weer af halen en bovengenoemde herhalen. Hetzelfde doe je aan de andere kant, draai de tape hiervoor ook om.
En zo haal je een Elcaset uit elkaar en zet je hem weer terug in elkaar. Veel droge stof. Als je er zelf eentje moet repareren, succes! Als je met vragen zit kun je altijd contact opnemen.
Hieronder volgen enkele updates voor deze pagina.
Defecte cassettes
19 februari 2020
Laatst was het zover, de EL-5 had het voorzien op de Elcaset die ik aan het afspelen was. Het viel me eerst niet op tot het geluid begon te vervormen, ik was waarschijnlijk net op tijd!
De tape is rond de Pinch roller vast komen te zitten en heeft een flink aantal slagen gemaakt voor ik het opmerkte.
De tape is heel gevoelig, ik wil deze met de hand zo min mogelijk aanraken, dus gebruik ik een klein pincet, het is nog steeds oppassen dat je daarmee de tape niet beschadigt...
Voorzichtig rol ik de tape van de Pinch roller, uiteindelijk zat er een goede meter tape omheen gewikkeld!
Het punt waar de tape rond de roller vast kwam te zitten is hier te zien, een diepe vouw in de tape, waarschijnlijk veroorzaakt door het oprollen (een gevolg dus).
Gelukkig is de rest van de tape niet beschadigd, door de Elcaset op zijn kop te houden 'ontkrult' de tape zichzelf en kan ik hem voorzichtig terug de Elcaset in draaien.
De vouw krijg ik er helaas niet uit, maar omdat dit voor de muziek slechts een klein fragment is, is het amper te horen als dit stuk passeert. Bij het afspelen van de B zijde heb ik de cassette in de gaten gehouden maar het probleem heeft zich niet meer voorgedaan.
Nu blijft de vraag, hoe kon dit gebeuren?
De tape is niet plakkerig.
De Pinch roller en Capstan zijn schoon.
Het blijft nu dus even onduidelijk wat hier de oorzaak van is, maar het laatste is hier dan ook nog niet over gezegd...
24 mei 2020
Enkele maanden later is het weer raak! Dit keer een andere band, maar geluk heeft het dat ik dit keer kon zien hoe het was ontstaan.
De tapes zijn gewoonweg heel gevoelig, zodra ik de tape tijdens het spelen pauzeer en deze later hervat, kan het voorkomen dat de rechter spoel niet genoeg kracht kan opbrengen om weer in beweging te komen, met als resultaat dat de capstan en pinch roller de tape vooruit duwen maar de spoel dit niet opvangt. Het gevolg is een opgefrommelt stuk tape.
Wederom kon ik de tape redden, ruim tien seconden aan tape zijn beschadigd. Dit hoor je duidelijk terug in de muziek.
Ik verdenk op dit moment dat de recorder toe is aan onderhoud, maar er volgt meer...
Een paar weken later heb ik een hele stapel gebruikte banden binnengehaald, deze bevatten opnamen en wil deze eerst wissen voor ik er weer mee ga opnemen.
Ik zet de recorder in de opnamestand, het opnamegeluid zet ik op 0. Terwijl de recorder de opname wist besluit ik even wat te gaan eten en verlaat de kamer.
Bij terugkomst zie ik iets wat niet klopt, de spoelen draaien niet meer maar de band is nog lang niet klaar met wissen. Zodra ik de band uit de recorder haal zie ik iets wat ik liever niet had willen meemaken.
Bij het begin van het wissen is er schijnbaar een randje met coating los gekomen. Dit is over de complete lengte door gegaan tot de recorder zelf (met geluk) gestopt is met wissen. Waarschijnlijk is de tape vast komen te zitten en is de recorder hierop gestopt.
Het gevolg is een bos met afgerafelde coating. Overal zitten de schilfers, zowel in de band als in de recorder!
Ik weet het meeste aan schilfers weg te krijgen en wat overblijft in de cassette en recorder spuit ik weg met perslucht (ik haal natuurlijk de spoelen met tape er eerst uit).
De schade is groot, er is een dun reepje met coating compleet weggevreten van de tape.
Even probeer ik de schade nog te herstellen door met de hand de tape terug om te spoelen en ondertussen de schilfers coating weg te halen. Echt succesvol is het niet en besluit afscheid te nemen van het beschadigd stuk tape.
Het beschadigde deel knip ik weg en hecht de resterende uiteinden weer aan elkaar vast met de 'splicing set'. Het beschadigde stuk tape gaat de prullenbak in.
Na het reparatiewerk stop ik de cassette terug in de recorder om het resterende deel met opname alsnog te wissen, ondertussen houd ik met de stopwatch bij hoeveel minuten aan tape er nog over is. Het geluk heeft het dat de schade niet over de hele tape is, van de 45 minuten is er uiteindelijk nog 35 minuten en 30 seconden over. De band is dus van een 90 minuten naar een ruime 70 minuten exemplaar gedegradeerd. Er zou met de tijd dus een andere sticker op moeten, maar de schade is gelukkig nog beperkt.
Balen doe ik wel maar de schuld ligt volledig bij mijzelf, ik had de band niet onbeheerd moeten achterlaten. Zowel de band als recorder zijn redelijk op leeftijd, problemen als deze kunnen dus voorkomen, vooral als je nog niet weet wat de kwaliteit is van een niet eerder gecontroleerde band. Ik heb weer een wijze les geleerd!
Nieuwe cassette voorbereiden
10 januari 2022
We vliegen even een kleine twee jaar verder. De EL-5 recorder heeft na het laatste ongeluk een tijdje ongebruikt gestaan, maar vandaag gaf ik het weer een poging en wel een heel unieke!
Vandaag ga ik opnemen op een nieuw uit verpakking gekomen Technics RT-60XDLC (een mondvol).
De tape komt nog uit de plastic verpakking, en oogt nog zo goed als nieuw, maar schijn bedriegt.
Omdat de cassette al jaren onaangeroerd in de verpakking heeft gezeten is de kans groot dat deze niet direct bruikbaar is, toch waag ik het erop en plaats hem in de recorder.
Eerst spoel ik de cassette heen en terug en houd hem goed in de gaten. Het lijkt erop dat hij vlekkeloos speelt dus begin ik mijn opname, Kant A gaat dan ook zonder problemen, maar bij het omdraaien en starten met opnemen op kant B begint het probleem. De rechter spoel draait niet mee, ik probeer het een aantal keren maar krijg er geen beweging in. Het is hetzelfde probleem als wat ik hierboven al vaker mee heb gemaakt. Maar in plaats van naar de recorder te kijken haal ik de cassette uit elkaar voor inspectie.
Benodigdheden:
- De Cassette zelf
- Schroevendraaier kruiskop (PH1)
- Wattenstaafje
- Klein plat schroevendraaiertje
- Kogellagervet
De volgorde van de foto's tegenover de tekst klopt niet helemaal, ik heb op de afbeelding de cassette al met beide zijde opgenomen, hoewel het probleem bij kant B is opgelost kan het zich nog voordoen op kant A. Een mooie kans om je alsnog te laten zien wat ik heb gedaan om het probleem op te lossen.
De kleine schroevendraaier heeft wat extra uitleg nodig, ik heb de kop namelijk verbogen, op deze manier kan ik hem als een kleine koevoet gebruiken voor een breed scala aan toepassingen, ook hier komt hij namelijk goed van pas!
Allereerst haal ik de cassette uit elkaar zoals beschreven bovenaan deze pagina, buiten de stickers is een Technics cassette exact hetzelfde als eentje van Sony. Dus zal er verder geen verschil op te merken zijn.
De 'koevoet' komt van pas bij het losmaken van de twee verende clips, ik haak hem eronder en hef de koevoet om de clip los te maken van de cassette.
Het probleem bevind zich in de behuizing waar de spoel op rust, om precies te zijn het deel van de spoel zonder de tandjes. We zoomen even in voor een beter beeld.
De ronde inkeping is waar de spoel zelf op rust en in rond draait, het is misschien op de foto lastig te zien, maar er je ziet hier kleine schuurplekken. Het probleem bij de andere (B-kant) zijde was overigens nog veel erger, hier liep de spoel zo stroef dat deze niet meer rond kon draaien. Hoewel het op deze foto nog meevalt ga ik het toch aanpakken zoals ik bij de andere zijde al gedaan heb.
Ik dip het wattenstaafje in het vet, maar heel lichtjes ik heb namelijk maar een heel klein beetje nodig.
Vervolgens dip ik het staafje op de rand van waar de spoel straks rust. Wederom maar heel lichtjes, een afzetting van het vet is voldoende, teveel kan er namelijk voor zorgen dat het zich bij warmte verspreiden gaat en overal in de cassette terecht komt, dat willen we uiteraard voorkomen!
Hier het resultaat van het invetten. Ik veeg eventueel het vet weg dat buiten deze rand terecht is gekomen, hierna kan de cassette weer in elkaar worden gezet.
Na het in elkaar zetten spoel ik de cassette een keer heen en weer in de recorder. Hierna is hij klaar voor een goed aantal jaar speelplezier!
Uiteindelijk kan ik hieruit opmaken dat het vastlopen van de cassettes niet geheel aan de recorder heeft gelegen. De tapes zullen allemaal van tevoren behandeld moeten worden met een dunne coating vet. Ze lopen gewoon te stroef. Tegelijkertijd is de recorder nog steeds toe aan wat aandacht en is waarschijnlijk niet krachtig genoeg om een zwaar lopende cassette draaiend te krijgen. Maar eenmaal ingevet lijkt het erop dat de zware loop verleden tijd is want ze spelen hierna moeiteloos en de recorder heeft geen problemen meer met het op gang krijgen van de cassette
Om af te ronden nog een gouden tip! Op de bijgeleverde stickervellen, zitten ook stickers voor op de zijkant. Voorheen plakte ik die altijd op maar tegenwoordig doe ik dit niet meer. Zou je namelijk in de toekomst de cassette open moeten maken (iets wat haast onvermijdelijk is). Betekent het ook dat de stickers op de zijkant in de weg zit. Bovendien dragen de stickers weinig waarde bij als op de doos en cassette alles al duidelijk is beschreven.
Als ik dan toch in de cassette moet zijn en er al stickers op zitten, snijd ik deze met een fijn hobbymesje door midden. Dit valt haast niet op en de stickers hoeven er niet meer af.
Instructiefilmpjes
Het mag zeker niet missen om op deze pagina een verwijzing te maken naar de Youtube pagina van 'Elcaset restoration'. Hier wordt het onderhoud van zowel de banden als de EL-5 recorder uitvoerig besproken in een serie van filmpjes. Hieronder de filmpjes betreffende de banden zelf.