Reparatie:
               Compact Cassette

De compact cassette, bekend als hét muziekmedium van de jaren 80 en 90 maar ook bekend om zijn beruchte geluidskwaliteit, natuurlijk is dit afhankelijk van de apparatuur en media die je gebruikt.

Maar ook goede bandjes kunnen problemen geven, vooral als ze al wat jaartjes ouder zijn.
We gaan kijken naar de verschillende problemen die kunnen voorkomen, en bekijken de mogelijke oplossingen die voor handen zijn.

Deze pagina zal binnenkort in tweeën worden gesplitst.

1. Hoe maak je een compact cassette open?

In de meeste gevallen lijkt het vrij makkelijk om een cassettebandje te openen, en vaak is dat ook het geval. Toch zijn er enkele gevallen waar er iets meer bij komt kijken dan je standaard schroevendraaier. We gaan kijken naar verschillende modellen cassettebandjes om de verschillen te zien en halen enkelen uit elkaar en zetten deze terug in elkaar om te laten zien wat (naar mijn mening) de beste methode is om een bandje te openen zonder teveel schade. (Je leest het goed, de kans is dat er schade ontstaat aan het bandje).

Hierboven een verzameling bandjes van verschillende fabrikanten, types en jaartallen.

Als het aankomt op het open maken van de bandjes hebben ze allemaal iets gemeen, op een enkeling na. Deze zetten we even opzij voor straks. We gaan eerst kijken naar de bandjes die makkelijk open te maken zijn door middel van een schroevendraaier.

Het meest voorkomende systeem om een cassette dicht te houden is door het gebruik van vier tot vijf schroeven met een kruiskop. In dit geval hebben deze bandjes er beiden vijf, vier in de hoeken en een enkeling net onder het midden.

De schroeven zijn met een kruiskop 'PH1' te openen, voor wie er niet bekend mee is, de meeste 'standaard' schroevendraaiers hebben een PH2 kop welke net te groot is en niet zal passen.

Voor we een cassette open maken kijken we nog even naar de uitschieters op het gebied van geschroefde cassettes. Het is me inmiddels opgevallen dat oudere type bandjes vaak schroeven met een platte kop hebben in plaats van een kruiskop. Het rechtse bandje heeft overigens maar vier schroeven, desondanks is aan de behuizing te zien dat een vijfde schroef een optie is. Ik kom later nog even terug op het gebruik van vier of vijf schroeven.

Het type platte schroef is het beste te openen met een schroevendraaier met een kop van 0.8mm dik en 4mm breed. Kleiner kan ook maar dan is er kans op beschadiging van de schroef, andersom is geen optie, dan past de schroevendraaier niet.

Wat vaak voorkomt bij het uitnemen van de schroeven is dat ze vast blijven zitten, je kunt ze er met je nagels uit peuteren, of met een platte schroevendraaier/pincet.

Of je houdt de cassette op zijn kop en tikt ze eruit, mits ze los genoeg zitten.

Of het nu een platte of kruiskop betreft, de meeste type schroeven in cassettebandjes lopen taps toe. Ik kan me heugen dat ik een enkeling gehad heb met een bout en moer aan de achterzijde, maar kans is dat ik vergis met een ander type cassette.

Nu de schroeven eruit zijn kan de cassette worden geopend, houd er rekening mee dat je de kant waar de schroeven in zitten altijd boven legt voor je hem opent. Binnenin zitten vaak losse onderdelen die op de onderzijde van de behuizing geplaatst zijn. Deze kunnen er uit vallen als je hem verkeerd om opent.

Zover mij bekend is de zijde met de schroeven bijna altijd de A-zijde van de cassette, BASF is hierin een uitzondering, hier is het het meestal de B-zijde met de schroeven (gezien de '2' linksonder op de sticker).

De behuizing is open te krijgen door de onderste helft tegen te houden en de bovenste helft als een scharnier open te klappen. Open de behuizing met beleid, in sommige gevallen blijven onderdelen hangen aan de bovenzijde en vallen zo uit de cassette als je deze opent.

En zo kijken wij op de binnenzijde van de cassette, in het geval van BASF zitten er nog speciale hendeltjes gemonteerd die voor een betere begeleiding van de tape moeten zorgen. Zoals ik al zei zitten onderdelen als deze evenals de witte rollen en de spons onderin, niet vast gemonteerd maar kunnen vrijuit bewegen. Als ik dit bandje verkeerd om had open gemaakt hadden deze er geheid uit gevallen.

In Hoofdstuk 8 (Schoonmaken van een cassette). Bekijken we dit betreffende bandje nogmaals, het is namelijk een perfect voorbeeld van een bandje dat een goede schoonmaakbeurt gebruiken kan!

Stel, je bent klaar met de werkzaamheden binnenin en je wilt de cassette weer dicht maken. Ook hier komen een paar details naar voren waar rekening mee moet worden gehouden, controleer voor je de behuizing sluit of alle losse onderdelen juist op hun plek zitten. Als je de behuizing dicht klapt moet je er rekening mee houden dat de tape nergens klemt, of uit de behuizing steekt. Hierboven een simpel voorbeeld van de tape die buitenom de behuizing loopt.

Het is daarom verstandig om voor het sluiten van de behuizing de tape even strak te draaien. door de spoel (met voorkeur die waar de tape zit) een klein slagje te draaien trek ik de tape strak en blijft deze bij het sluiten netjes binnen in de behuizing zitten. De hendels komen hier overigens goed van pas, als ik de spoel te strak zou draaien trekt deze teveel aan de andere spoel, welke dan van zijn plek wordt getrokken.

Als de cassette weer in elkaar zit blijft er een laatste controle over. Kijk of de tape nergens is blijven klemmen, ik gebruik hiervoor een stift van het merk Stabilo. Deze heeft exact de juiste afmeting om in de tandjes van de spoel te grijpen en deze rond te draaien zonder te veel speling. De tape bleef in mijn geval eventjes hangen maar kwam uiteindelijk toch in beweging. Blijft de tape echt vast zitten, maak de cassette dan nog een keer open om te kijken of de tape nergens vast zit, forceer het draaien niet als de tape niet wilt.

Natuurlijk heb je altijd nog de uitzonderingen, in dit geval een cassette van het merk That's. De schroeven hier zijn van het type 'Tri wing'. Dit soort schroef zie je vaker terug in elektronische apparaten welke moeten voorkomen dat iemand niet zomaar binnenin kan komen. Gelukkig zal je ze zelden treffen op een cassettebandje, dat ze hier zijn gebruikt is waarschijnlijk ook meer voor de mooie afwerking dan functioneel.

Desondanks zijn deze schroeven er alsnog makkelijk uit te krijgen met een passende platte schroevendraaier.

Maar er is nog een laatste type cassette, in dit geval zijn er helemaal geen schroeven aanwezig. De cassette is namelijk verlijmd, of door middel van hitte geseald. Toch is het ook hier mogelijk om binnenin te komen al komt er iets meer werk bij kijken.

Om te beginnen pak je een zo dun mogelijk hobbymesje, een ander dun mesje zou ook kunnen zolang het blad zelf maar dun is. Ik begin in de hoeken en duw de scherpe kant met beleid in de naden van de cassette.
Het mesje draai ik wat heen en weer om een kleine opening te maken, nadat ik de hoeken heb gehad duw ik het mesje door de naad heen en snijd als het ware de cassette met beleid open. Duw het mesje overigens niet te diep in de cassette, anders bestaat de kans dat je in de tape zelf gaat snijden.

Ik moet er ook bij vermelden dat je heel voorzichtig te werk moet gaan, niet zozeer omdat je de cassette kunt beschadigen maar als je uit zou schieten heb je groot kans dat je jezelf lelijk open haalt aan het mes!

Zowel voor, tijdens en na het snijden kan het helpen de cassette stevig in beide handen te nemen en deze lichtjes te torderen (heen en weer te wrikken). Doe dit overigens met beleid en vervorm de cassette niet teveel.

Zowel tijdens het snijden als torderen zal je het plastic soms horen kraken, dit geluid hoor je als de twee helften los beginnen te komen van elkaar, toch gaat het niet altijd netjes langs de naden zoals op de volgende foto's te zien is:

Vaak ontstaan er scheuren langs de naden, het is daarom heel belangrijk dat je de bovengenoemde handelingen zoveel mogelijk met beleid doet, zet je iets te veel kracht met het mesje of tijdens het wrikken dan bestaat de kans dat de behuizing breekt en niet meer te herstellen is. Kleine breuken als op de foto's zijn in dit geval acceptabel maar ook haast onvermijdelijk.

Als je denkt dat de twee helften los genoeg zitten kun je deze proberen te scheiden van elkaar, zoals met de andere cassettes houd je de ene helft tegen en til je de andere helft voorzichtig op. Het kan zijn dat je hierbij wat kracht moet zetten om de cassette open te krijgen omdat deze op sommige punten nog vast kan zitten. Wederom is het aan te raden dit met beleid te doen en het niet te forceren, wilt hij nog niet open? Kijk dan waar de cassette nog vast zit en loop dat punt nog een keer na met het mesje of tordeer de cassette nogmaals tot hij wel open gaat.

Met genoeg beleid en geduld is het dus ook mogelijk deze cassettes open te krijgen, al is het niet altijd zonder schade langs de naden.

Goed, de cassette is open, maar hij moet ook weer dicht. Het beste is om gebruik te maken van secondelijm, maar dit komt niet zonder risico's. Vermijd de randen waar de tape vlak langs loopt, het beste kun je de zijkanten en de bovenkant insmeren met een heel dun laagje en de onderzijde compleet vermijden.

Als je de bovenste helft er terug op plaatst let dan goed op of de tape nergens blijft klemmen en de losse onderdelen goed op hun plek zitten, je hebt immers maar één kans om dit goed te doen!

Ondanks de naam 'secondelijm' is het verstandig de lijm de tijd te geven om op te drogen. Ik laat bij voorkeur de lijm een kwartiertje drogen en kijk eerst of de twee delen daadwerkelijk goed aan elkaar vast zitten, hierna controleer ik nog of de tape vrijuit kan bewegen.

Secondelijm bestaat uit verschillende chemische bestandsdelen die soms kunnen reageren met andere stoffen, de gassen die bij de lijm vrij komen hebben in dit geval gereageerd op de vingerafdrukken die ik op de cassette heb achter gelaten, tenzij je heel schone handen hebt of met handschoenen werkt is dit wellicht te vermijden, de vingerafdrukken zijn hier permanent omdat ze op de binnenkant zitten...

Een goed oplettende lezer zal het misschien zijn opgevallen, de plek waar normaal de schroeven zouden zitten heb ik open gebrand met een soldeerbout, ik heb gekeken of het mogelijk is hier alsnog schroeven in te draaien maar dat was geen succes. Daarna heb ik de gaatjes gebruikt om een druppel secondelijm in te doen wat ook geen groot succes was. Een klein beetje van de lijm was namelijk op de tape terecht gekomen tijdens het uitdrogen, gelukkig kon ik de tape nog los krijgen en is de cassette nog bruikbaar.

Kortom een cassette openen en dicht maken als deze geen schroeven heeft komt met een aantal risico's. De cassette die ik hierboven gebruikt heb was gelukkig niet van groot belang voor mij. Het had in mijn geval geen kwaad gekund als deze kapot zou zijn gegaan.

Tot slot zou ik nog even terug komen op het gebruik van vier of vijf schroeven, of in het geval hierboven met geen schroeven, waarom heeft de ene cassette ze wel, en de ander ze niet? 

Mijn ervaring zegt dat dit deels te maken heeft met de prijs/kwaliteit, het klopt dat je sneller schroeven treft op cassettes van goede kwaliteit, maar dicht gelijmde cassettes hoeven ook zeker niet slecht te zijn.

Uiteindelijk heeft het te maken met hoeveel geld er in het productieproces is gestopt, als je bij een grote productie-oplage geen schroeven gebruikt maar de cassette in plaats daarvan verlijmd kan dit de producent een hele hoop geld schelen, waardoor jij als consument ook minder hoeft te betalen.

Persoonlijk denk ik zelfs dat het verschil tussen schroeven of lijm geen verschil geeft in de geluidskwaliteit van de cassette, de enige voordelen van schroeven zijn dat het makkelijker is een cassette te repareren/onderhouden. Maar ook dat de twee helften minder snel los laten als deze aan extreme omstandigheden (als temperatuur of stoten) worden blootgesteld. Desondanks moet ik nog een cassette tegenkomen waar de lijm het heeft begeven.

2. De spons is losgekomen/kwijt

Een veel voorkomend probleem is dat de spons die in het cassette zit, los komt. Meestal vind je hem terug in het doosje, de cassette zelf of in de machine, in andere gevallen moet je op zoek naar een nieuw sponsje.

De spons is heel belangrijk, de kop drukt de tape hier tegen aan bij het afspelen om een zo vloeiend mogelijk contact te behouden. Je tape zal zonder spons niet snel schade oplopen maar de geluidskwaliteit is dan niet om van te genieten. Gelukkig is het vervangen van de spons niet moeilijk, een paar simpele gereedschappen, goede ogen en kennis opgedaan bij het eerste onderwerp zouden voldoende moeten zijn.

Terwijl ik dit onderwerp schrijf ben ik bezig met opnemen van mijn eerste 120 minuten bandje. Voor ik hieraan begon, heb ik nog wat licht onderhoud moeten uitvoeren aan het betreffende bandje.

120 minuten bandjes zijn vrij zeldzaam, vooral chroom varianten. Ik ben eigenaar van drie van dit soort bandjes, ze komen uit eind jaren '70. Twee bevatten opnamen maar een enkeling is nog ongebruikt.

Bij juist het ongebruikte bandje is de spons losgekomen, deze vond ik terug in het doosje van de cassette. Een controle van de spons laat zien dat hij nog in goede staat is, ik kan hem dus hergebruiken.

De lijm waarmee hij bevestigd zat is gewoonweg verouderd door de jaren.

Omdat dit een wat luxer bandje is, zit deze met schroeven vast, met een platte schroevendraaier van 3mm krijg ik ze er met gemak uit. Voor wie het eerste hoofdstuk gelezen heeft, BASF heeft de schroeven standaard zitten aan kant B (of kant 2) van het bandje.

Als de behuizing open ligt, komt er een heel systeem in zicht, hier kom ik ooit nog wel eens op terug. Voor nu focussen we ons even op het onderste deel (rood omcirkeld). Hier zou de spons moeten zitten. Het metalen beugeltje waar hij op moet zit vrijwel altijd los in de cassette. Met een pincet kun je deze er zo uit pakken.

Na het aanbrengen van de lijm, welke echt niet teveel mag zijn. Plak ik de spons terug met de pincet en druk hem voorzichtig aan. Let erop dat deze lijm niet op de bovenzijde of in de spons terecht komt.

Laat het geheel een minuutje of twee staan, controleer daarna even of hij goed vastzit. Hierna plaats ik hem weer terug in de behuizing.

Het is hierbij het vermelden waard dat superlijm niet altijd de beste oplossing is, er bestaat de kans dat de lijm in de spons zelf trekt, de spons wordt dan keihard en onbruikbaar. In dat geval zou een lijmstift wellicht ook werken. De voorkeur laat ik aan de lezer over.

Voor de zekerheid laat ik de spons nog een paar extra minuten drogen, ik wil geen risico nemen dat straks de tape vast komt te zitten door een restje lijm.

De cassette kan nu weer terug in elkaar worden gezet.

Controleer de werking even om er zeker van te zijn dat alles nog goed loopt. Test eventueel ook of het geluid goed doorkomt.

In het geval dat je de spons kwijt bent, kun je deze eventueel uit een donor halen, anders kun je op webshops makkelijk nieuwe sponzen kopen, duur zullen ze vast niet zijn.

Zoals ik eerder al zei is de spons een belangrijk onderdeel van de cassette, het is dus verstandig om de spons altijd even te controleren voor je een nieuwe cassette gebruikt.

3. De tape is uit de behuizing gekomen

4. De tape is gebroken/uitgerekt

Tape in cassettes kan in bepaalde gevallen los komen, meestal gebeurt dit bij de uiteinden maar in het geval hierboven is de tape gebroken. Het deck waarin ik dit bandje terug spoelde heeft hem uit elkaar getrokken, de tape zit nog wel op beide spoelen vast maar bij de opening van de cassette is er niets meer te zien.

Nog voor ik hem in het deck terug spoelde zag ik al door het raampje dat er iets niet klopte, dus was het te verwachten dat hij zou breken. We gaan de cassette open maken en proberen hem te maken.

Het voordeel van deze cassette is dat hij dicht geschroefd is en niet gelijmd, met een platte schroevendraaier heb je de vijf schroefjes er zo uit.

De bovenkant van de cassette til ik er af, laat de cassette wel vlak op de ondergrond liggen als je dit doet.

Ik was altijd in twijfel over de kwaliteit van Philips cassettebandjes, maar de binnenkant toont toch wel wat degelijkheid, een papieren viltje houdt de tape netjes op zijn plek. Houd er rekening mee dat dit bandje wellicht uit eind jaren '70 komt. Een nieuwer bandje zou geheid van betere kwaliteit zijn maar voor die tijd is deze zeker niet slecht.

Als ik het viltje optil, gebeurt er iets opmerkelijks, de linker spoel plakt er stevig aan vast.

Als ik de betreffende spoel lostrek van het viltje zie ik wat er speelt, iemand heeft al eens geprobeerd het bandje te maken. Hij is waarschijnlijk al eerder kapot gegaan waarna iemand hem tot twee keer toe met superlijm heeft geprobeerd te maken. Tevergeefs in ieder geval. Maar geen verloren hoop, de schade lijkt beperkt dus moet het mogelijk zijn het bandje weer te maken.

120 minuten bandjes staan er overigens om bekend extra fragiel te zijn. De tape is namelijk flinterdun wat nodig is om zulke lange speeltijden mogelijk te maken. Het is dus geen toeval dat juist bij dit bandje de tape gebroken is.

Ik heb voor gevallen als deze een zogenaamde 'splice' set voor handen. Deze set bevat alles wat ik nodig heb om tape te repareren.

Het is lastig het proces goed in beeld te krijgen, de tape is (zoals eerder al vermeld) erg dun en heeft de neiging om te krullen. Ik heb dus twee handen nodig om dit goed te doen en kan daarbij geen foto's maken. De beschadigde stukken tape snijd ik af via het plankje dat bijgeleverd is. Ik doe dit voor beide uiteinden van de tape om een nette snede te krijgen.

Hier het stuk tape dat ik weg heb gesneden van de linker spoel. Het is hooguit een seconden of twee aan geluid dus de schade is zeer beperkt. De vorige eigenaar heeft schijnbaar een flinke overlap gemaakt.

Uiteindelijk lukt het mij zelf niet om de tape via het plankje weer te hechten en doe het uiteindelijk direct op het bureau. De tape moet ik wederom tegenhouden zodat deze niet krult. het mesje gebruik ik als gewichtje en houdt de tape voor nu op zijn plek.

het blauwe stuk is het plakbandje waarmee ik de tape weer aan elkaar vast maak. Een lengte van een ruime centimeter is meer dan voldoende. De blauwe tape is vrij stug dus bij een langere lengtes kan het zijn dat deze niet goed oprolt op de spoel wat later weer voor problemen kan zorgen. De tape eronder laat ik deels overlappen maar niet meer dan een centimeter, dit moet voldoende zijn.

Tot slot is het belangrijk dat je de blauwe tape zo recht mogelijk plakt op de tape zelf.
Het overschot dat naast te tape zit snijd ik weg met het mesje.

Hierna draai ik de tape om en doe aan de andere zijde hetzelfde opnieuw. Zo hecht je beide delen goed aan elkaar en zou hij weer jaren mee moeten gaan. Een prachtig stukje reparatiewerk is het niet, maar ik zal het er mee moeten doen.

Het geheel leg ik voorzichtig terug in de behuizing en maak de cassette weer dicht.

Hierna is het een kwestie van even testen in het cassettedeck. Als het goed is zou het blauwe stripje geluid gewoon door moeten laten bij afspelen en opnamen. Het is immers magnetisme dat hier probleemloos doorheen zou moeten passeren. Uiteindelijk spoel ik het bandje volledig terug, het beginstuk is zichtbaar en alles lijkt weer in orde te zijn.

Toevallig voor dit bandje is dat ik de inhoud wil digitaliseren. Van de 120 minuten is slechts een kleine 9 minuten echt gebruikt. De rest van het bandje is vooralsnog leeg. Bij het digitaliseren hoor ik na enkele minuten het bandje wat frutselen en op de opname hoor ik ook wat vervorming maar kan niet zeker zeggen of het de opname zelf is (welke ergens begin jaren '80 gemaakt is), of het opgelapte bandje dat ik hier terug hoor. Maar na enkele seconden hoor ik het geluid niet meer en klinkt het bandje en de opname goed. Naar mijn mening een geslaagde reparatie.

5. De tape is in de war geraakt.

6. De geluidskwaliteit klopt niet.

Het kan ondanks alles nog altijd voorkomen dat de geluidskwaliteit van de cassette niet klopt. Het afwijken van de geluidskwaliteit kan op veel verschillende manieren worden beschreven.
Laten we eerst een aantal mogelijke problemen op een rijtje zetten want dat zijn er een aantal:

- Het geluid schommelt (wordt ook wel 'Wow' genoemd).
- Het geluid valt regelmatig weg tijdens afspelen (Drop-outs).
- De snelheid is niet constant (Flutter).
- Er klinkt een knarsend of piepend geluid door de opname (Scrape flutter, zie ook hoofdstuk 7).
- Het stereogeluid klopt niet.
- Het geluidskwaliteit is gewoonweg matig tot slecht.

Enkele genoemde gevallen zijn vaak te herleiden aan het cassettedeck, vaak is het verstandig je deck als eerste uit te sluiten door deze te testen met een ander (merk of type) bandje, of andersom door het betreffende bandje in een ander deck te testen. Indien dit geen verbetering geeft kun je het deck eventueel uitsluiten.

Er zijn veel oorzaken te benoemen waarom een bandje niet goed klinkt, allereerst kan het voorkomen dat het type bandje dat je gebruikt gewoonweg van goedkope kwaliteit is, vooral als het een Type I bandje betreft, anders wel een bandje van een onbekend (goedkoop) merk. Het beste is het bandje dan weg te doen of anders als het nut heeft, onderdelen te bewaren als donor. Uiteraard ga ik er hiermee vanuit dat het bandje verder geen bijzondere opnames bevat...

Houdt er rekening mee dat de bandjes vaak gewoonweg oud zijn en al een aardige rit achter de rug hebben. Een bandje uit bijvoorbeeld 1990 is immers al ruim 30 jaar oud! het uiterlijk van het bandje kan er nog goed uit zien, maar dat hoeft niets te zeggen over de inhoud. Je hebt bijvoorbeeld kans dat een bandje jarenlang in een auto heeft gelegen en is blootgesteld aan hevige veranderingen in temperatuur. Of denk aan een vochtige zolder, schuur of misschien kelder, ook dat zal een bandje er niet beter op maken.

Goed, je zult waarschijnlijk nooit te weten komen hoe de vorige eigenaar met het bandje is omgegaan en wat eenmaal gebeurt is kan je niet terugdraaien, maar wat kan je nog wel doen met een bandje dat slecht speelt?

Veel van de bovenstaande problemen zijn te herleiden aan een cassette waarvan de tape stroef loopt.
Controleren in dit geval of de tape in de behuizing nog soepel loopt, als er veel wrijving lijkt te zijn, is het wellicht mogelijk het bandje een paar keer op en neer te spoelen (mits je deck genoeg kracht heeft) of speel hem op normale snelheid af tot het einde en kijk dan of hij daarna beter loopt. Soms is het slechts het begin of einde van de tape dat zwaar loopt en problemen geeft. Een andere oorzaak kan zijn dat de cassette de laatste keer slecht op de spoel gewonden is, zie hieronder voor een voorbeeld:

Een voorbeeld van een cassette heb ik niet dus pakken we even een spoel voor de bandrecorder. Het betreft hier dezelfde spoel met tape, op de linker foto komt de tape nog ongebruikt uit de doos, op de rechter foto zie je de tape nadat ik hem heb omgespoeld (vooruit en achteruit gespoeld). De tape zit niet netjes meer en geeft waarschijnlijk wrijving met de spoel tijdens het afspelen. Bij een cassette kan exact hetzelfde gebeuren de tape loopt dan stroef tegen de behuizing van de cassette zelf. Snel spoelen is dus niet altijd goed voor een bandje.

Loopt een bandje helemaal vast bij het spelen of spoelen dan is het wellicht zelfs nodig hem handmatig door te draaien, let er dan op dat je niet teveel kracht zet want als een bandje echt muurvast zit heb je kans dat je de tape kapot trekt.

Het probleem kan eventueel ook nog te herleiden zijn aan de behuizing en het transport binnenin de cassette, controleer de werking van de mechanische delen:

- Zit de spons er nog op (of de metalen beugel waarop de spons zit)?
- Zitten de rollers nog goed of lopen deze stroef?
- Klemmen de spoelen waarop de tape gewonden is?
- Zijn er andere mechanische delen die voor problemen kunnen zorgen?
- Zijn de delen waar de tape langs loopt schoon?

In het gekke geval kan het ook zo zijn dat de tape ergens in de behuizing klemt, het zou dan geen slecht idee zijn de behuizing even open te maken om het pad van de tape te controleren op blokkade.

Loopt de tape in alle andere gevallen soepel, dan is de kans groot dat de tape gewoonweg niet goed meer is. bekijk de tape zelf:

- Zitten er (donkere) vlekken of andere verkleuringen op de tape?
- Zie je schimmelplekjes (vaak te zien aan kleine witte soms pluizige vlekjes)?
- Zit er schaafsel of schilfers in de behuizing dat van de tape lijkt te komen?

Of misschien is de coating van de tape vergaan? In dit geval komen de kunststof laag en oxide-laag van de tape los van elkaar. Dit is overigens niet altijd met het blote oog zichtbaar.

In deze gevallen is de tape vaak reddeloos verloren, er zit dan weinig anders op dan de tape weg te gooien, het kan overigens nog wel zo zijn dat de behuizing nog herbruikbaar is, zoals hieronder het geval is:

"Tape slecht vervangen!" Heb ik op een kaartje geschreven, het gaat hier namelijk om een vrij bijzonder cassettebandje.

Het gaat namelijk om wat door velen wordt gezien als één van de betere cassettebandjes. Namelijk een MA-R bandje van TDK met type IV (metal) tape met 90 minuten speeltijd.

Zoals je op de foto's kunt zien is de tape zelf er niet al te best aan toe, ik heb dit bandje samen met nog twee andere (van 60 minuten) gekocht voor een schappelijke prijs.

Het gekreukelde gedeelte is gelukkig alleen in het begin, maar als ik de tape een stuk door spoel en deze vergelijk met een ander bandje van hetzelfde type valt me op dat er vreemde lijnen door de tape heen lopen.

Ik heb al een keer geprobeerd wat op te nemen maar het geluid klinkt erg slecht, alsof je een slecht mp3 bestand luistert. Na alles te hebben gecontroleerd lijkt het toch echt aan de tape te liggen, maar ik heb een waardige vervanger nodig om deze cassette weer goed te krijgen.

Zo heb ik voor €35 op Marktplaats deze TDK Metal tape gekocht, de tape is haast hetzelfde en de prijs is nog vrij schappelijk.

Het bandje is niet alleen van hetzelfde merk en gelijkwaardige kwaliteit, maar zit ook nog nieuw in verpakking. Hiermee heb je al iets meer zekerheid dat de tape zelf ook nog goed is (al is dit geen garantie).

Het is alleen pijnlijk voor mij om deze uit de verpakking te moeten halen om hem daarna direct uit elkaar te halen als donor.

Het enige dat resteert is beide bandjes open te maken en de tape te verwisselen.

Stapsgewijs haal ik de MA-R uit elkaar en uiteindelijk ook de nieuwe MA. Het belangrijkste moment is de wisseltruc, het is namelijk niet makkelijk om een rol met tape over te zetten zonder dat deze van de spoel valt.

Ik plaats dus de behuizing van de MA-R over die van de MA en draai het bandje dan om. 

Na het omdraaien ligt de spoel met tape netjes op de plastic behuizing van de MA-R. De rol met tape zit dan wel op kant B maar dat is op te lossen door de tape om te spoelen als deze in elkaar zit.

Ik zet ook de metalen beugel met het sponsje over, deze zijn niet alleen gelijk aan elkaar, de nieuwe ziet er ook nog een stuk frisser uit.

Eenmaal terug in elkaar gezet en omgespoeld is het bandje weer klaar voor gebruik, nu met 'nieuwe' vergelijkbare tape uit 1988.

Ik had er nog voor kunnen kiezen om de spoelen ook over te zetten maar dit is een erg complex proces en de kans is groot dat ik de nieuwe tape beschadig. Maar wat kan ik nog doen met de oude tape die over blijft?

De spoelen samen met het doorzichtige begin en eindstukken snijd ik af en bewaar deze in de nu lege behuizing van de MA cassette, de rest van de tape moet ik helaas weggooien.

Tape vervangen is een kostbaar en duur proces, vooral als het dit type bandje betreft. Maar soms is het de moeite waard. In veel andere gevallen kun je jezelf deze moeite besparen en het hele bandje of op zijn minst de tape weggooien.

7. De cassette of tape maakt herrie.

De cassette maakt herrie, het is een vrij breed begrip. De cassette kan rammelen tijdens gebruik (of dit nu bij afspelen of spoelen is). Maar zoals in het filmpje hierboven kan het ook zijn dat er een piepend geluid uit de cassette komt die eventueel zelfs via de luidsprekers terug te horen is. In dit onderwerp gaan we ons vooral focussen op dat laatste.

Het piepende geluid dat je hoort heeft een naam, meerdere zelfs: 'Stick-slip effect' is er één van maar de bekendste benaming is het 'Sticky-Shed Syndrome'. Het feit dat dit kenmerkende geluid een eigen naam heeft betekent vaak niet veel goeds... Overigens bestaat er ook nog 'Scrape flutter' wat een soortgelijk geluid kan geven maar een andere oorzaak heeft. Hierover straks meer op het einde van dit hoofdstuk.

Wat houdt de naam 'Sticky-Shed' in?
De naam is een samenvoeging van twee aan elkaar gerelateerde problemen die zich met (vooral oudere) tape kunnen voordoen. De tape gaat plakken (sticky) en de tape laat deeltjes oxide achter (shed).

De reden achter dit 'syndroom' is te herleiden aan de fabricage van de tape in de fabriek. Het bindmateriaal dat werd gebruikt om de oxidelaag te hechten aan de plastic coating is de boosdoener.

Het bindmateriaal bestaat uit materiaal dat vocht tot zich kan aantrekken, hierdoor wordt de tape vochtig en blijft als gevolg plakken aan andere voorwerpen (zoals de koppen tijdens gebruik).

Mijn vermoeden is dat het plakken zelf het gevolg weer is van de eigenschappen van vocht of water, genaamd cohesie, je kunt het effect nabootsen door bijvoorbeeld een vochtige hand over een raam heen te trekken, je hand vibreert heel heftig en maakt een piepend of knarsend geluid als je dit doet.
Ditzelfde gebeurt dus ook met een cassette die kampt met het Sticky-Shed syndroom.

Nu komt de eerste vraag, is dit probleem te voorkomen? Ja en nee...

Nee het probleem is eigenlijk al ontstaan tijdens de fabricage door het gebruik van het type bindmateriaal.
Ja, door de juiste cassettes te gebruiken waar een ander type bindmateriaal is gebruikt tijdens fabricage.

En als tweede vraag, Is het probleem op te lossen? Ja en nee...

Nee, het bindmateriaal zit er eenmaal in verwerkt en zal altijd vocht blijven aantrekken.
Ja, het probleem is tijdelijk op te lossen waarna je eventueel een kopie kunt maken van de tape voor dit probleem zich opnieuw gaat voordoen.

Tijd om te gaan kijken wat we kunnen doen om van dit probleem permanent af te komen.

Als eerste is het dus belangrijk te vermelden dat de fysieke tape met zijn inhoud verloren moet worden beschouwen. De enige echte oplossing is door de inhoud (de opnamen zelf) te kopiëren naar een ander type media waar dit probleem zich fysiek niet voordoet.

Het internet staat vol met eenzelfde oplossing, namelijk de tape letterlijk bakken in de oven.
Dit proces is erg omslachtig en moet op de juiste manier gedaan worden, je kunt je cassette niet letterlijk in de oven gooien en die 20 minuten op 200°C bakken om deze weer speelbaar te maken.

Ook ik ga me niet wagen aan dit proces al heb ik er inmiddels wel veel over gelezen en gezien.

Een proces dat ik niet vaak terug zie (en welke vaak wordt aangekaart als onzin) is de tape juist nog 'natter' maken en daarna een kopie maken voor deze weer opdroogt. Deze laatste techniek gaan we hieronder beschrijven.

Voor we daadwerkelijk beginnen, hier nog een filmpje op Youtube dat ik pas tegenkwam van iemand die op een creatieve manier dit probleem probeert op te lossen met een bandrecorder.

Als kandidaat hebben we deze BASF cassette met de 'nieuwe toppers' uit maart 1987. Voor wie de vorige hoofdstukken ook heeft gelezen, BASF komt opvallend vaak voorbij op deze reparatiepagina, deels toeval maar in het geval van het 'Stick-Slip Syndrome' maakt BASF zich toch echt schuldig aan het gebruiken van het verkeerde type bindmateriaal voor zijn tape. Hierover straks meer, voor nu gaan we het probleem zelf aanpakken.

Ik was eigenlijk bezig met het wissen van bandjes voor hergebruik, hierbij zitten ook een drietal bandjes van BASF. tijdens het wissen kwam ik tot de conclusie dat twee van de drie last hebben van het syndroom. Slechts een enkeling had dit probleem niet, maar het is slechts een kwestie van tijd voor ook deze besmet raakt met het syndroom.

Toch was één van de piepende bandjes bijzonder.

Als een bandje potentieel interessante inhoud heeft speel ik deze eerst af voor ik hem besluit te wissen. Het 'nieuwe toppers' bandje bevat stiekem nog best leuke nummers, maar het syndroom gooit roet in het eten. Het bandje kopiëren is geen mogelijkheid, het piepen zal meegenomen worden in de opname.

Gelukkig is slechts een kwart van de cassette besmet met het syndroom, wellicht is het mogelijk dit stuk tape weer gangbaar te krijgen om er daarna snel een kopie van de maken.

De eerste stap is een waardige vervanger zoeken voor de te kopiëren inhoud. In dit geval een bandje van Maxell met eenzelfde speelduur. Ik kies er wel voor om een Type II bandje te gebruiken zodat de geluidskwaliteit er niet teveel onder leidt als ik de inhoud ga kopiëren.

Zoals ik eerder al zei ga ik een alternatieve aanpak toepassen om de inhoud te redden. We gaan de cassette doordrenken met vloeistof om het piepen tijdelijk te onderdrukken. De tape spoel ik naar het punt net voor het piepen begint.

Vervolgens duw ik een wattenstaafje door de oogjes van de cassette, om het wattenstaafje zit een stuk papieren zakdoek gewikkeld welke in contact zit met de tape.

Als vloeistof gebruik ik reinigingsalcohol. Reden hiervoor is dat de alcohol langzaam verdampt, hierdoor blijven er geen vloeistofresten achter in de cassette maar nog belangrijker er komt geen ongewenste vloeistof in het cassettedeck terecht.

Ik druppel de alcohol op het papier en draai handmatig de tape verder met de pen die door de spoel heen gestoken zit. Het druppelen herhaal ik na elke paar omwentelingen van de spoel.

Na het toedienen van de alcohol is dit duidelijk terug te zien op de spoel met tape. Nu de spoel een hoog promillage aan alcohol bevat er sterk onder invloed is wordt het tijd om een kopie te maken van de gehele inhoud.

Ik stop beide cassettes in een dual-deck en schakel het deck in op 'dubbing'. Hiermee wordt de inhoud van het linker naar het rechter deck gekopieerd.

Het proces gaat uiteraard niet geheel vanzelfsprekend, het BASF bandje loopt vast op enkele minuten voor het einde van kant A. Of dit te maken heeft met de alcohol of dat de tape echt zo slecht is durf ik niet te zeggen. Uiteindelijk weet ik dit probleem te omzeilen door het bandje in omgekeerde richting af te spelen (dit deck kan namelijk in 'reverse' spelen). Bij de meeste decks is het overigens zo dat de linker spoel meer kracht kan uitoefenen op de tape dan de rechter spoel.

Uiteindelijk lukt het mij om de inhoud van beide zijden over te zetten op het nieuwe bandje, zonder dat het BASF bandje piept. Inmiddels in de alcohol ook ver verdampt. het BASF bandje is weer nuchter maar met de inhoud veilig gesteld heeft deze zijn waarde voor mij verloren.

Het enige wat nog van belang is, zijn de stickers. Deze haal ik voorzichtig van de BASF cassette af zodat ik deze op de Maxell tape kan plakken. Hiermee probeer ik alles zo origineel mogelijk te houden.

Het resultaat is een prachtig Maxell bandje met de inhoud van het BASF bandje. Ik speel de cassette direct af om het resultaat te controleren. Het geluid klinkt zuiveren hoor geen ongewenste geluiden door de opname heen. Hoewel ik mijn twijfels had bij deze aanpak lijkt het toch te zijn gelukt!

Voor wie overigens geïnteresseerd is naar de daadwerkelijke inhoud van het bandje. Het originele kaartje is ook nog aanwezig en siert nu de achterzijde van het doosje met de Maxell cassette.

Maar wat moet ik nu met de drie piepende bandjes van BASF? Simpel, de tape beschouw ik als verloren. Maar alle overige onderdelen zijn het bewaren waard als donor. Hiermee kan ik in de toekomst wellicht nog een aantal bandjes redden als dat nodig is.

De tape haal ik tot die tijd alvast uit de cassettes. Er is maar één manier om dat snel voor elkaar te krijgen:

Goed, de cassette hierboven was dus een perfect voorbeeld van het 'sticky-shed syndrome' maar hoe zit het nu met andere mankementen die ongewenste geluiden afgeven?

Als eerste is er zoals eerder benoemd ook nog 'scrape flutter' dit geeft dus hetzelfde geluid al is de boosdoener hier de apparatuur waarmee je de tape afspeelt. Je zou de bovengenoemde term kunnen zien als het stotteren van de tape als deze langs de weergave kop wordt getrokken. Er ontstaat een bepaalde wrijving tussen de tape en kop, maar omdat de tape continu in beweging is wordt deze tegelijkertijd weg getrokken van de kop. Het resultaat is dus hetzelfde soort geluid. De kwaliteit van je deck (en de afstelling daarvan) bepaalt hoe ernstig dit geluid aanwezig is.

Daarnaast zijn er nog tal van andere ongewenste geluiden mogelijk. De meest voorkomende oorzaak van ongewenst geluid ligt hem in de spoelen waarop de tape gewikkeld zit. Deze kunnen ratelen of tikken tijdens het afspelen of bij het omspoelen. Hoewel ik geneigd ben te zeggen dat dit aan de kwaliteit van het bandje ligt, zal dit probleem ook met leeftijd te maken kunnen hebben. Het is mij immers opgevallen dat ook betere cassettes soms last hebben van dit probleem al is het wel in mindere mate dan hun goedkopere tegenhangers.

Een simpele oplossing hiervoor heb ik ook nog niet kunnen vinden al moet ik ook toegeven dat ik er zelf weinig hinder aan ondervind. Het lijkt weinig invloed te hebben op de geluidskwaliteit en soms ook amper te horen bij normaal gebruik.

Hieronder overigens een mooi voorbeeld (van goedkopere bandjes) waarbij de spoelen veel herrie maken:

In het geval hierboven is het simpelweg de kwaliteit van de cassette, de oorzaak van het geluid komt van de spoelen die tegen de behuizing van de cassette ratelen. Betere cassettebandjes hebben hierom een tussen laagje die de spoelen (en tape) van de behuizing scheiden.

Hierboven een dergelijk tussen laagje waarmee het geratel van de spoelen wordt voorkomen of anderzijds minstens gedempt.

Tot slot zijn er nog altijd tal van andere mogelijke ongewenste geluiden en oorzaken te benoemen maar de meest voorkomende hebben we inmiddels beschreven.

Een remedie die ik opzettelijk niet heb benoemd zou zijn het smeren van je cassette, persoonlijk heb ik dit nog nooit gedaan puur omdat een cassette erg compact is en de kans te groot is dat het vet op de tape terecht kan komen. Bovendien twijfel ik sterk of smeren een oplossing kan bieden gezien voor bepaalde ongemakken. Wederom neem ik de anders ongewenste geluiden soms voor lief, het is immers een type media met zijn kenmerkende ongemakken, in dat opzicht is het haast een onderdeel van de hobby en het typische geluid van de cassette.

Stuit je zelf tegen een probleem waarbij de cassette ongewenst geluid produceert. Kijk of het wisselen van bepaalde onderdelen (rollers, de spons, tussen laagje of speciale geleiders) kan helpen. In de andere gevallen zou je altijd nog een kopie kunnen maken naar een cassette die het probleem niet heeft.

8. Schoonmaken van een cassette.

Wellicht heb je deze BASF cassette al voorbij zien komen in Hoofdstuk 1 van deze pagina.

Normaal gesproken hebben cassettes vrij weinig aandacht nodig, zelfs na een jaar of 20/30 kunnen ze nog fantastisch klinken met minimaal onderhoud. Toch zijn er uitzonderingen, vooral als het cassette's betreft van een lagere kwaliteit en/of hogere leeftijd. Het voorbeeld hierboven is perfect om te laten zien hoe vervuild de binnenkant kan raken na veelvoudig gebruik van een dergelijke cassette.

Aan de binnenzijde van dit bandje zit opvallend veel vuil, veelal oranje/bruin van kleur. De oorzaak hierachter is makkelijk te vinden.

We kijken even naar de boosdoener. 'Ja jij vieze rol met tape!' althans je zou anders de fabrikant de schuld kunnen geven, toch?

De reden dat juist deze cassette zo vies is van binnen heeft te maken met de kwaliteit van de tape (samen met de leeftijd en hoe er mee is om gegaan). De samenstelling van de tape (type I ferro om precies te zijn) staat er vaker om bekend dat deze afgeeft op de delen waar hij langs loopt. In het geval van de cassette: de wanden, de nokjes en de spons. Deze bruine troep is niets meer dan ijzeroxide (roest) dat dus van de tape af gekomen is tijdens gebruik.

Ik heb hier nog een ander voorbeeld van vervuiling door Ferro tape, hoewel het hier de koppen van een bandrecorder betreft is de oorzaak terug te vinden bij dezelfde mogelijke dader:

Is BASF de schuldige als het aankomt op overmatige vervuiling?

Voordat we een eindoordeel vellen, leggen we dit voor nu even terzijde en gaan terug naar het onderwerp,
hoe maak je een cassette schoon?

Heel simpel eigenlijk, met wattenstaafjes en wat reinigingsalcohol.

Nouja, bijna dan... Het reinigen moet je zelf doen.

Het is verstandig alle onderdelen eerst uit de cassette te halen, vooral de spoelen met tape moeten uit de cassette, deze mag namelijk niet in contact komen met het reinigingsmiddel.

Ik loop alle delen langs waar de tape mee in contact komt en maak deze schoon.

En zo wordt een vieze cassette weer netjes en schoon. Maar we zijn er nog niet!

We gaan dit bandje eerst even vooruit spoelen, hierna maken we hem nog een keer open om te kijken of mijn schoonmaakwerk de moeite waard was.

Na het spoelen kijk ik nog even naar de koppen van het deck, ik had verwacht dat ze een stuk viezer zouden zijn na het omspoelen van deze cassette maar het valt mee. Slechts de Capstan is vies maar dat was hij daarvoor al...

Het schijnt inderdaad mee te vallen, ook is de tape nu beter om de spoel heen gewonden, slechts enkele nokjes onderin lijken weer wat vervuild te zijn.

Kortom, je treft niet vaak een vervuilde cassette aan, in ieder geval niet zo heftig als het exemplaar hierboven. Maar waar kun je dan het beste op letten als je wilt weten of een cassette van binnen vies is of niet? Is het, het merk, het type tape, de leeftijd of alles bij elkaar?

Kijk naar de kleur van de tape, vooral als het de bruine (type I) betreft. Des te lichter de tint des te sneller je kans hebt op vervuiling binnenin. Hierboven een collectie Type I bandjes van verschillende jaartallen en merken. Je ziet een duidelijk verschil in tint als je de bovenste met de onderste vergelijkt.

We zijn wellicht wat van het hoofdonderwerp afgedreven, laten we er dan nog even op terug komen, als je zeker wilt weten dat de cassette niet vervuild raakt met oxide van de tape, kijk dan naar de tape zelf en laat je niet misleiden door teksten als 'NEW Improved Quality' of het merk zelf, bovendien heeft deze specifieke cassette zelfs last van het 'Stick-slip effect'. Zoek naar bandjes van de latere jaren, en nog beter naar bandjes van een ander (hoger) type tape.

Dus om tot een laatste oordeel te komen, de samenstelling van Type I tape in samenwerking met het jaartal waarin deze is geproduceerd is de daadwerkelijke dader te noemen. Toch blijven de merken BASF en Philips voor mij een verdachte zaak!

Ik heb immers in het verleden al vaker slechte ervaringen gehad met deze twee merken, dus kijk mij er niet op aan als ik ze bestempel als slechte merken als het op tape aankomt.

9. Stickers verwijderen.

Je maakt het vaak genoeg mee, je wilt een bandje hergebruiken maar zit met die oude sticker opgescheept. De meeste gaan er makkelijk af, stickerverwijderaar anders een goede aanrader maar dan heb je nog die extra hardnekkige stickers, we gaan kijken naar een mooi voorbeeld.

Ik wil dit bandje gaan hergebruiken, de oude opname is al gewist en hij is bijna klaar voor gebruik, maar eerst gaan de oude stickers eraf.

Omdat je in hoofdstuk 1 al hebt gezien hoe je een cassette uit elkaar haalt, gaan we van hieruit verder. De cassette moet helemaal uit elkaar omdat ik met chemische middelen ga werken, ik wil niet dat dit in de cassette en op de tape komt.

In de meeste gevallen voldoet de uitleg hieronder.

Maar in dit geval had het weinig effect op de sticker, bij stap 3 was na 15 minuten schrobben dit het resultaat.

Ik ben hierna naar alternatieven gaan zoeken.

Ik heb tientallen broodclips in het rommelbakje liggen (wie bewaart die dingen nu niet?). Het heeft iets meer effect maar echte voortgang boek ik er niet mee.

Na een tijdje te hebben gezocht naar alternatieven, heb ik alsnog een schroevendraaier gepakt. Het is sterk af te raden de stickers met metalen voorwerpen weg te schuren, ze krassen bijna altijd in het zachte plastic van de cassette.

Het resultaat is dus ook niet geweldig, de schroevendraaier heeft flink wat krassen achtergelaten.

Dit kan beter, ik heb nog twee van dezelfde cassette's met dezelfde stickers, ook deze moet ik er nog afhalen.

Ik heb voor de verandering eens de instructie op de achterkant van de fles stickerverwijderaar gelezen. Deze geeft wat nuttige tips, schuur eerst het oppervlak van de sticker tot de plaklaag bloot komt te liggen, breng dan de gel aan en laat deze intrekken.

Ondertussen heb ik een mooi alternatief gevonden op de schroevendraaier.

Het uiteinde van deze bezem is scherp genoeg om mee te schuren, maar te zacht om de cassette mee te beschadigen. Er bestaan ook speciale stickerschrapers van plastic voor dit soort doeleinden, hier ga ik binnenkort eens naar kijken.

Ik kan de sticker nu met veel meer gemak weg krijgen.

Het resultaat is veel beter, maar toch zitter er nog plakresten op, deze zijn echt heel hardnekkig. Uiteindelijk weet ik ook hiervan het meeste weg te krijgen door goed te schrobben.

Bij de derde cassette had ik geluk, de sticker kwam dit keer makkelijk los. Ik hoefde alleen nog de plaklaag weg te schrobben.

in totaal was ik twee uur kwijt maar de cassette's zijn weer klaar voor hergebruik. Sommige stickers zijn nu eenmaal niet makkelijk te verwijderen.
Meestal voldoet de combinatie van stickerverwijderaar en wattenstaafjes.
In andere gevallen maakt een kunststof schraper het werk een stuk makkelijker.

10. Detectienokjes op de cassette.

Gerelateerde pagina's:

• Compact Cassette Informatie
• De Compact Cassette: verleden en heden Blog
• Nieuwe oude bandjes! Blog
• Erres 3537 Cassetterecorder Reparatie (vol. 2)
  
• Erres 3537 Cassetterecorder Reparatie (vol. 1)
• Marantz SD1000 Cassetterecorder Reparatie
  
• Compact Cassette Galerij