3M Cantata 700 speler

De Cantata 700 BMS is een achtergrond muziek speler (BMS staat dan ook voor Background Music Player).
Het is een machtig apparaat, gebruikt machtig grote cassettes. En werkt zonder enige externe aansluiting (op de spanningsbron na dan). Hij werkt, maar verre van optimaal dus gaat hij helemaal uit elkaar voor inspectie en hoognodig onderhoud. Kijk en lees mee hoe ik het verslag schrijf terwijl ik tegelijkertijd het apparaat repareer!

3 maart 2022

De speler met erop een van de cassettes
De speler met erop een van de cassettes

Even een kort woordje vooraf, de speler is een vak apart op het gebied van audioapparatuur. Het apparaat is specifiek ontworpen om muziek te brengen in fabriekshallen of in winkels. Hoewel het apparaat zelf dus ver onbekend is, is de kans aanwezig dat je ooit muziek vanuit dit apparaat gehoord hebt. De laatst zin is vrij letterlijk want:

Het apparaat is jarenlang in Nederland in gebruik geweest!

Het was best een verassing voor mij om te zien dat dit Amerikaanse apparaat gebruikt is in Nederland terwijl ik het vanuit Spanje heb laten importeren. Waar het apparaat precies gebruikt is blijft mij onbekend.

Onderaan de sticker staan de gegevens van het kantoor van waaruit deze speler verhuurd werd. Het telefoonnummer is gedateerd en werkt niet meer.
(heb dit namelijk met een vriend bij wijze van grap geprobeerd te bellen).

We nemen even een kijkje naar het apparaat voor we er aan beginnen. Hier zicht op de bovenzijde. De grote metalen plaat is waar de cassette op rust als deze afgespeeld wordt.

Rechts bovenin zit een schakelaar met wat cijfers. Dit is de timer. Je kunt het apparaat continu laten spelen. Of met een onderbreking in elke 30 minuten. 24-6 is dus 24 minuten spelen 6 minuten pauze, 15-15 is dus half-half.
De originele schakelaar mist, maar hij kan nog steeds bediend worden. De werking heb ik nog niet getest overigens.

De rest van de bediening zit voorop. Bovenin een lampje dat aantoont of het apparaat aan of uit staat.
Eronder de aan en uit knoppen gevolgd door de toon en volumeknoppen.

De knop met de rode stip is de volumeknop. Eronder zit een hendeltje waarmee je de toon kunt regelen, maar deze regelaar werkt niet geheel naar behoren. Des te verder hij bij Treble staat des te meer ruis en halverwege tussen treble en bass komt spontaan de bass tevoorschijn maar dan ook meteen heel fel. Iets waar ik dus nog naar kijken moet.

Een foto van het leesgedeelte mag niet missen. Twee pinch rollers en een enkele weergavekop. De werking heeft wat weg van een 8-track speler. De kop schakelt namelijk op en neer tussen twee standen. Dit gebeurt automatisch als de cassette aan het einde is aangekomen. Hierna keert de afspeelrichting om en leest de kop de andere helft van de tape.

Hier nog een foto van een cassette waar de kop en pinch roller met de tape in contact komen. Zoals je ziet zijn er twee stukken tape zichtbaar, links zit namelijk een rol waar de tape omgekeerd wordt en terug komt. De kop hoeft slechts van hoogte te veranderen om op het andere spoor van de tape te komen.

Opvallend aan de kop is dat het een Mono-kop is, maar wat mij het meest opvalt is de heftige slijtage aan de kop. Er zijn waarschijnlijk honderden anders wel duizenden uren aan muziek gespeeld op dit apparaat als de kop zo ver versleten is! Wellicht dat ik met de tijd een waardige vervanger moet gaan zoeken.

Verder nog zicht op de achterzijde. Een vast snoer en een gegevensplaatje. Hier staat de echte naam van het apparaat '94ZB'. Rechts zitten nog aansluitingen voor speakers en een microfoon. Beide aansluitingen heb ik getest maar er kwam geen geluid uit de aangesloten speaker en de microfoon was ook niet te horen.

Het is overigens een 230VAC model (dan wel met variabele voeding). Wat vrij zeldzaam is gezien deze van oorsprong uit Amerika komen waar 120VAC dominant is. Dit betekent ook dat de speler is ingesteld op een netfrequentie van 50Hz. Het apparaat zou volgens het typeplaatje overigens beide frequenties aan moeten kunnen.

We lopen het apparaat even af. De schakelaars doen het, alle onderdelen draaien en hij speelt ook muziek af.

Desondanks hoor je dat de spoelen in de cassette een schrapend geluid maken. Dit komt door de centrale as van de machine, deze is wat verbogen waardoor de spoelen ook schuin komen te staan. Het gevolg is dat de spoelen tegen de cassette zelf aan komen en gaan schrapen. Dit zorgt er tevens voor dat de afspeelsnelheid niet stabiel is.

In dit filmpje worden het schrapen en de kromme as nog eens benadrukt tijdens het testen van één van de cassettes. De reparatie van de cassettes zelf is overigens op deze pagina te lezen.

Er zijn verder nog een aantal andere mankementen waaronder:

  • De aan en uitknoppen werken niet optimaal.
  • Aders in snoer zijn zichtbaar.
  • De luidspreker kraakt soms (kan door externe bron zijn).
  • Er komen ongewenste geluiden uit de machine tijdens normaal gebruik.
  • Er zijn onderdelen aan de behuizing kapot, deze ratelen door de machine.
  • Alle bewegende delen moeten gecontroleerd en gesmeerd worden.
  • De volumeknop zit nog niet goed vast.
  • De timerknop mist.
  • Het rooster voorop is licht gedeukt, is dit nog uit te deuken?
  • Algeheel uiterlijk opknappen?

En er zullen geheid nog wel wat problemen bij komen...


Genoeg gepraat over de werking van het apparaat en zijn mankementen, tijd om er wat aan te gaan doen!
Er komen weer flink wat gereedschappen en middelen aan bod. Een overzicht is hieronder te vinden.

Gereedschappen:

  • Schroevendraaier Kruiskop (PH2)
  • Vet (voorkeur kogellagervet)
  • 96% alcohol (Ketonatus)
  • Wattenstaafjes
  • Verschillende griptangen
  • Pincet (voor moeilijk bereikbare plaatsen)
  • Soldeerbout, tin en de-soldeermateriaal
  • Passief elektrische onderdelen (condensatoren)
  • Multimeter
  • Manier om schroeven/onderdelen apart te houden (een vel papier en plakband)
  • Modelbouwverf (zilver) (optioneel)
  • Perslucht
  • Superlijm (voor gebroken delen)

Ik moet toegeven dat ik al eens aan het apparaat gerommeld heb, maar heb hem nog niet open gehad. Ik heb hier nog 2 schroefjes, een zwart stukje plastic (waarvan nog een deel in de machine rondzwerft) en de oude knop, de knop die je hier ziet is niet de originele, de knop die er nu op zit ook niet...

Omdat de machine de originele knop miste was de vorige eigenaar zo netjes geweest zelf een nieuwe erop te zetten. Deze werkt wel maar klemt niet goed op de as waardoor hij makkelijk los komt. Deze heb ik uiteindelijk vervangen met een metalen knop. Eentje die de juiste afmeting zou moeten hebben.

Ik heb zelf een vorm in gedachten genomen, dit uitgemeten en opgeschreven. Het is namelijk weer tijd voor nieuwe knopjes!

Nu de knop vervangen is kan het apparaat uit elkaar voor het grote onderhoud.

Het deksel zit aan de achterkant vast met vier schroeven. Ik haal deze met het deksel los zodat ik makkelijker aan het apparaat kan werken. Het deksel gaat hierbij waarschijnlijk in de weg zitten.

De plastic paneel aan de rechterzijde zit vast met plastic pluggen. Als je het paneel voorzichtig omhoog trekt geven de pluggen mee en komt het geheel zonder veel moeite los. Let er wel op dat de pluggen niet breken. Het plastic is waarschijnlijk erg stug geworden na al die jaren.

Het voorste paneel zit met twee plastic voetjes vastgeschroefd. Als je deze los schroeft zit het paneel alleen nog vast geklemd aan de voorkant met twee voetjes. Trek deze los door het paneel naar achter te trekken.

Onder het paneel gaat een deel van het mechanisme schuil. Dit stuk regelt de stand van de kop en Pinch rollers.

Om in het onderliggende stuk te komen moeten er nog wat schroeven los, deze heb ik met rode pijlen aangegeven.

Hierna draai ik het apparaat om en haal deze twee schroeven los.

Het metalen deel van de machine kan nu naar achter geschoven worden, maar er rest nog een klein ding voor hij helemaal uitgenomen kan worden.

De luidspreker zit nog aangesloten, de stekkers kun je zonder veel moeite los maken. Ze zijn in mijn geval gelabeld als 10 en 11.

Hierna schuif je het bovenbouw uit de behuizing via de achterzijde. Let wel op wan de houten behuizing is niet heel sterk en het bovenbouw moet er helemaal uit schuiven wil hij vrij komen van de rest.

Ik was vergeten dat de toonknop ook nog los moest, maar deze laat vanzelf los als je het bovenbouw eruit schuift. Overigens komen nog de andere gebroken delen uit de machine gerold.

De gebroken delen zaten ooit hier vast, en moeten de kunststof voorkant met de bovenbouw van de machine verbinden. Ik zal nog eens moeten kijken of dit nog te maken is.

Even een snelle kijk nu het bovenbouw eruit is. Onderop zit de elektronica en tussen de metalen beplating in zit het mechanische deel. Het mechanische deel is waar ons eerst op gaan focussen. Ik zou nu bij enkele delen kunnen maar wil geen half werk doen, de bovenste metalen plaat zal hiervoor los moeten wat nog een aardige klus blijkt te zijn.

Het bovenbouw zit als een wafel samengevoegd met bussen, om de bovenste plaat te scheiden zullen alle schroeven die vast zitten in deze bussen los moeten.

Vrijwel alle schroeven in de bovenste plaat moeten los. Ik nummer ze met een markeerstift en kom uit op 11 schroeven. De stift is overigens nadien makkelijk weg te vegen, zo makkelijk zelfs dat ik op moet passen dit niet per ongeluk te doen!

De schroeven plak ik op een blanco A4 papier en schrijf de nummers er bij op.

Het mechanisme dat de kop en pinch rollers bedient zit ook verbonden met het geheel eronder. In plaats van schroeven zitten deze vast met circlips. Ik markeer ze met streepjes en haal ze er voorzichtig af.

Nadien blijkt markeren hier niet nodig te zijn. de clips zijn van dezelfde afmeting.

Met de circlips eruit kunnen ook deze twee veren los, ze houden de pinch rollers in een bepaalde stand als

De pinch rollers kun je nu van de as tillen samen met de metalen beugel waar deze aan vast zitten, let erop dat tussen de twee nog een aantal plastic ringen zitten die ook mee komen.

De twee lijken veel op elkaar maar toch kun je ze van elkaar onderscheiden omdat ze in spiegelbeeld staan van elkaar.

Met de pinch rollers er af, kan de kop los. Eerst til ik deze metalen beugel los, deze houd de kop omlaag gedrukt. Hierna kun je de kop met zijn metalen deel zo optillen. Let wel op de bedrading!

Nu de kop weg is kan ook het 'programmawiel' er schuin af getild worden.

Het statuslampje moet ook los, hoewel ik eerst de ring erachter los wilde halen schoot het veertje in plaats daarvan los. Hoe het ook went of keert, het lampje is er nu af. Nu alleen nog de doorvoer van de kabels die in het metalen deel geklemd zit, deze kun je met een draaiende en trekkende beweging los krijgen.

Uiteindelijk moet ook het kleine pinnetje los dat door de central as geborgd zit. met een kleine griptang kun je deze eruit wurmen. Ik plak hem bij de rest op het A4 papier

Als allerlaatste moeten deze vier schroeven er nog uit. Ze verbinden de bovenkant met de achterkant. Deze schroeven nummer ik mee met de rest, ze krijgen dus nummer 12.
"Waarschuwing: Om elektrische schokken te voorkomen mag de achterkant niet verwijderd worden. Er zijn geen onderhouds-gerelateerde onderdelen te vinden binnenin. Refereer voor onderhoud naar gekwalificeerd personeel."


Aldus de vertaling van de tekst op de achterkant. Deze was me eerlijk gezegd niet eerder echt opgevallen, wellicht omdat ik dezelfde soort tekst nu al zo vaak heb gezien op verschillende apparaten...

Geluk heeft het dat ik de achterkant er niet af hoef te halen, ik houd me dus netjes aan de richtlijnen van de fabrikant ;-).

Hoewel de bovenkant nu fysiek los is, is het nog even oppassen met het afnemen. Verschillende onderdelen steken nog door de plaat heen: De rem. de tijdschakelaar, de centrale as en tot slot de capstan.

Vooral de 'drukas' zal wat tegenwerken, deze heeft inkepingen in de as zitten die gaan klemmen, de as staat namelijk onder spanning met een veer. bij het afnemen zal je deze as dus even moeten begeleiden.

Voorzichtig en met wat moeite til ik de bovenkant er af.

Eindelijk krijg ik zicht op het binnenwerk van de machine. Hier zie je ontelbaar veel bewegende onderdelen. Enkele delen zoals de capstan en daarbij het vliegwiel (het grote metalen wiel) zitten los nu de bovenkant weg is.

Er ligt ook een as los in het apparaat. Normaal zit deze gemonteerd in het gat op de tweede foto, maar nu de bovenkant er af is houdt niets de as nog overeind. Bij normaal bedrijf houdt de as het eerder genoemde programmawiel vast zodat deze niet vrij kan bewegen.

Het vliegwiel kun je onder een hoek uit het apparaat tillen, tegelijkertijd duw je het rubberen wiel rechts ervan even opzij om het uitnemen makkelijker te maken. Het vliegwiel rust in een inkeping welke ik ook nog schoon moet maken want hij zit vol vuil en gruis.

Nu ik goed bij alle onderdelen kan en er geen losse voorwerpen meer door de machine slingeren is het tijd voor een grote schoonmaak. Het apparaat heeft door de jaren aardig wat vuil opgespaard. Een deel van de stofhopen heb ik al weg gehaald, maar veel pluis en gruis zwerven nog door de machine. Zelf een klein spinnetje heeft het er ooit knus gehad.

Voor het schoonmaken neem ik het apparaat even mee naar buiten om hem met perslucht schoon te blazen voor zover dat gaat. 

En wat een verschil maakt dat zeg! Enigszins sarcastisch want het is nog steeds een rommel. Het losse stof heb ik eruit weten te blazen maar de rest zal ik toch handmatig schoon moeten poetsen. De reden dat er nog zoveel vuil blijft liggen is omdat er een dun laagje olie verspreid in de machine zit. Hoe dit ontstaan is, is mij onduidelijk want ik las ergens dat je de machine zeker niet met olie moet smeren, kans is dat de vorige eigenaar hier een poging tot gewaagd heeft. De oorzaak is voor mij niet zo belangrijk, als ik het maar weer schoon kan krijgen.

Ik zweer tegenwoordig bij dit spul, 96% alcohol oftewel 'Ketonatus'. Je kunt dit middeltje voor luttele euro's halen bij je lokale drogisterij. De naam van de keten ga ik niet noemen en heb het merkje 'goed' weten te verbergen...

Ik had het fantastische idee om make-up pads te halen, deze te dippen in alcohol en langs de delen te vegen. Het resultaat spreekt voor zich, de pads nemen veel vuil op maar door de ruwe afwerking van het apparaat laten de pads weer een nieuwe laag met wit dons achter. Ik moet dus kijken naar andere opties.

Simpele zakdoekjes gedipt in dezelfde vloeistof maken meer verschil, desondanks alleen op de plekken waar ik bij kan want ook de zakdoekjes scheuren snel en ik krijg deze niet in de kleine kiertjes en hoekjes waar ik met de pads hoopte bij te kunnen. Ik ben dus aangewezen op de methode waarvan ik weet dat deze echt resultaat geeft...

Met wattenstaafjes kom ik veel beter in de hoekjes dan met de vorige methodes. Het probleem alleen is dat ik maar een klein oppervlak schoon kan maken voor ik het staafje vervangen moet.

Hoewel ik niet overal bij kan, zijn er delen die ik nu goed schoon kan krijgen. Toch merk ik dat ik veel tijd en wattenstaafjes kwijt ben met deze schoonmaakbeurt, na een kwartier poetsen en schrobben besluit ik alleen nog de belangrijke delen af te lopen. Het is gewoon teveel werk om alles goed schoon te krijgen. De laag met olie die overal op zit maakt het er ook niet makkelijker op.

De ventilator die op de motor zit is één van de belangrijke delen die ik nog wel even af loop. Het verschil spreekt voor zich. Hoewel ik deze makkelijker zou kunnen schoonmaken als ik hem er even af haal, besluit ik hem te laten zitten. De ventilator is namelijk heel fragiel en de bladen breekt snel als je deze te grof behandelt.

Het volgende deel dat ik aan ga pakken is de printplaat. De manier waarop de kopersporen gelegd zijn zegt mij dat het om een vrij oude printplaat gaat. Vermoedelijk jaren '60 of '70. De kans is groot dat de printplaat nog met de hand gesoldeerd is.

De printplaat zit vast op een beugel, hoewel ik de printplaat zelf niet snel van de beugel af kan krijgen, krijg ik de beugel zelf wel makkelijk van de rest los. Er zijn 6 schroeven die het geheel bij elkaar houden. twee aan de onderzijde van de machine en vier aan de achterzijde rondom de aansluitingen. Let wel op, want als je de schroeven aan de achterzijde los hebt komt de achterkant los van de rest en zit alles alleen nog vast met draden.

De draden naar de printplaat zijn niet erg lang dus veel bewegingsvrijheid krijg je ook niet, wat je nog wel kunt doen is de verschillende beugeltjes openvouwen waarin sommige draden zitten geklemd, hier als voorbeeld de grijze draad naar de weergavekop.

De printplaat is vrij simpel gemaakt, geen microchips of andere poespas, simpele weerstanden, transformatoren en niet te vergeten (elektrolytische) condensatoren (ook wel 'elco' genoemd). En over dat laatste zijn we voorlopig nog niet uitgesproken!

Als er iets is op een printplaat dat vervangen zou moeten worden na zoveel jaar, dan zijn het wel de elco's. Deze verliezen door de jaren heen aan kracht, en als dat niet het geval is heb je nog kans dat ze gaan lekken en leeglopen met alle gevolgen van dien, dat laatste is wat je wilt voorkomen.

Oeps, te laat! Er zijn er al twee overleden! Gelukkig is de schade beperkt gebleven, de stoffen die uit de elco's zijn gaan lekken zijn gelukkig niet ver gekomen. Ik zal deze twee dus moeten vervangen, natuurlijk besluit ik de rest ook meteen mee te nemen.

Opvallend eigenlijk is dat het apparaat nog vrij goed lijkt te werken ondanks dit probleem. De luidspreker kraakt soms (wat een reden kan zijn) en de microfoon en externe luidspreker aansluitingen gaven helemaal geen geluid meer, de oorzaak ligt waarschijnlijk hier. Dit betekent ook dat de moeilijkheidsgraad van deze reparatie sterk omhoog gaat. Je zult redelijk wat technische kennis moeten hebben om dit probleem goed aan te pakken.

Om dit probleem goed aan te pakken moet ik de opschrift op de elco's aflezen, deze vermelden namelijk hun capaciteit (in farad) en de spanning (voltage) waarop ze werken. Ik maak hierbij een tekening en lijstje om ze vervolgens te gaan bestellen. Het vervelende aan deze modellen alleen is de montagewijze. Moderne elco's staan als een torentje verticaal (radiaal) op de printplaat, deze oude zijn nog horizontaal (axiaal) gemonteerd. Bovendien moet ik de printplaat weten te scheiden van de machine zelf als ik overal goed bij wil kunnen, dit betekent waarschijnlijk ook dat de draden op de printplaat los moeten...

Ik heb in MS Paint even een snelle schets gemaakt van de locaties en de opschriften. Die om het groene kader bevinden zich op de printplaat. Er zit ook nog een losse elco op de behuizing zelf (geel kader), maar deze is bijna te verwaarlozen. De losse elco is namelijk een zogenaamde 'ontstoorcondensator' wat te bevestigen is aan de lage waardes die hij heeft.

De afgelopen uren ben ik bezig geweest de betreffende elco's te bestellen, slechts een enkele website kan mij ze allemaal aanbieden, op de ontstoorcondensator na, deze laatste is op geen enkele webshop te vinden en wederom is met zijn lage waardes te verwaarlozen. De bestelling is geplaatst en de verwachting is dat deze 17 maart arriveren, ik zal hier dus even op moeten wachten. Gezien deze pagina nu ook een aardige lengte begint te krijgen ga ik hiermee verder op een tweede pagina.

14 maart 2022